W 2021 roku w Kodeksie pracy pojawi się wiele zmian, które bezpośrednio wpłyną na większość pracowników w Polsce. Do czego trzeba się przygotować?
Tekst DANUTA STANOK
Nowy rok tradycyjnie już dla polskich przedsiębiorców oznacza konieczność zmierzenia się z licznymi zmianami w przepisach, dziennikami urzędowymi zawierającymi nowe regulacje prawne lub nowelizacje wcześniejszych. Większość zmian potęguje i tak niemałe już koszty prowadzenia działalności gospodarczej, niesie za sobą sankcje zwiększające ryzyko działania, a przede wszystkim dodatkowo angażuje właściciela.
CZAS PRZEDSIĘBIORCY
Doba prowadzącego działalność gospodarczą trwa tylko 24 godziny i bywa za krótka na zrealizowanie wszystkich zadań. W obecnym czasie, pomimo pandemii, państwo zaserwowało nam sporo nowych wyzwań. Zmiany w przepisach wcale nie ograniczają się do tych, które ułatwiają życie. Część z nich będzie wywoływała konsekwencje negatywne. Wprowadzone podwyżki cen energii, podatków od nieruchomości, opłat za wynajem lokali oraz dzierżawy gruntów, utylizacji odpadów itp., które odczujemy boleśnie jako konsumenci, wpłyną również na wzrost kosztów firmowych. Wspomniane obciążenia stałe to jednak nie wszystko. Co niektórzy z właścicieli mikrofirm rozważają skorzystanie z usług menadżerów, a w konsekwencji wygenerowanie nowych, nieplanowanych wydatków. Zaangażowanie się
właściciela w podstawową działalność, na przykład wykonawstwo prac dekarskich, nie zawsze wynika z potrzeby samorealizacji lub jego pasji. Często decydują o tym względy ekonomiczne.
Jednakże pogodzenie ciężkiej pracy dekarza, blacharza, czy cieśli z działaniami zarządczymi przy jednoczesnym zajmowaniu się zaopatrzeniem i rachunkowością raczej nie jest możliwe, a panująca sytuacja społeczno-gospodarcza niczego nie ułatwia.
Tak niedawnym wydaje się okres, kiedy zachęcano osoby fizyczne do zakładania firm rodzinnych, przekonywano o jasnych i precyzyjnie opracowanych regulacjach podatkowych, obowiązywaniu jednego podatku, ulgach inwestycyjnych, braku obowiązkowej sprawozdawczości oraz przyjaźnie nastawionych pracownikach administracji
państwowej. Gwarantowano powodzenie finansowe i stabilizację. Faktycznie, niewielkie podmioty gospodarcze na początku lat 90. ubiegłego wieku funkcjonowały bez wsparcia prawników i księgowych, wypełnianie wymaganych procedur nie stanowiło problemu dla większości właścicieli firm.
Od czasu powstawania u nas gospodarki wolnorynkowej warunki funkcjonowania mikrofirm zmieniły się diametralnie. Mam w pamięci moment, kiedy zniknął jednoprocentowy podatek obrotowy, podobnie jak emocje, gdy po niedługim czasie zastąpiono go podatkiem od wartości dodanej, a ten przez lata spędza sen z oczu niejednemu podatnikowi. Ustawa o VAT jest zmorą podatników, nieustannie nowelizowana, ciągle absorbująca. Jeszcze nie zapomnieliśmy perturbacji z wprowadzaniem nowego JPK_VAT w ostatnim kwartale ubiegłego roku, a już od stycznia obowiązują nowe
regulacje.
SENTYMENTALIZM I PANDEMIA
W gospodarce podobnie jak w modzie – istnieje zjawisko powtarzalności trendów, trochę wynikające z naszej skłonności do sentymentalizmu. Powrót do sprawdzonych, prostych i bezpiecznych rozwiązań wielu przedsiębiorców przyjęłoby z radością, tym bardziej, że miniony rok był dla większości czasem radzenia sobie ze strachem, głównie przed tym co nieznane, niezrozumiałe i trudne do przewidzenia. Wyrazicielem takich oczekiwań okazał się być Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw. W postulatach dotyczących zmian systemowych, w ramach tak zwanej Dziesiątki Rzecznika, ujął między innymi zakaz nakładania przez ustawodawcę nowych obowiązków biurokratycznych dla mikroprzedsiębiorców oraz redukcję obecnie istniejących, a także wprowadzanie zmian prawa gospodarczego nakładające obowiązki dla przedsiębiorców z minimum półrocznym wyprzedzeniem.
Nikt nie jest w stanie ocenić rozmiaru skutków ekonomicznych pandemii, nic dziwnego więc, że rodzi to uzasadnione
lęki i obawy. Jak przewidzieć przyszłość polskiej gospodarki, która jako element globalnego organizmu może rozwinąć się na wiele sposobów.
Czy istnieją dobre decyzje i kiedy je podjąć, by ochronić nasze biznesy; co zrobią w tym czasie inni?
Pandemia zmieniła nasze życie zawodowe i prywatne: niemożność przemieszczania się, spotykania z rodziną, ograniczenie kontaktów zawodowych, zachowywanie dystansu społecznego – zabezpieczanie się przed zarażeniem – jest nową sytuacją. Chciałoby się, właśnie w takim czasie mieć szansę przeprogramowania wielu zachowań i planów, ale codzienność nie odpuszcza. Branża budowlana funkcjonuje, przedsiębiorcy z niektórych sektorów nie mają nawet tego. Empatia i zrozumienie ich położenia nie jest przejawem nadwrażliwości, a ludzkim odruchem. Naturalnie wszyscy zadajemy sobie pytanie, kiedy zakończy się pandemia i gospodarka ruszy do odrabiania strat. Niektórzy zapowiadają boom gospodarczy zbliżony do powojennego – dopiero w połowie 2022 roku. Kiedy znikną obostrzenia będziemy dysponować ograniczonymi zasobami, często w znacznym stopniu uszczuplonymi przez pandemię, jak przełoży się to na zaspokajanie wspólnych potrzeb? Nie bez znaczenia będzie sytuacja prawna, w jakiej przyjdzie funkcjonować przedsiębiorcom.
TWARDE REGUŁY
Wypowiedzi decydentów, na przykład wicepremiera możemy potraktować jako realne obietnice albo sentymentalne mrzonki. Bezpośrednia pomoc – dla firm i pracowników dotkniętych skutkami COVID-19; nowy kierunek – czyli kompleksowe wsparcie w dostosowaniu się do wymagań rynku dla przedsiębiorców i pracowników w trudnej sytuacji; impuls rozwojowy – eliminacja zbędnej biurokracji, cyfryzacja otoczenia biznesowego, proprzedsiębiorcze regulacje prawne – to główne założenia Planu dla Pracy i Rozwoju, przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii (MRPiT). Nie tylko przedsiębiorcy oczekują, by w sytuacji wywołanej pandemią, nikt nie czuł się pozostawiony samemu sobie. Właściciele małych biznesów nie mają czasu na sentymenty, zdecydowanie muszą utrzymać się na powierzchni. O spektrum naszych zainteresowań niech świadczą wybrane przykłady. Niektóre zmiany prawa obowiązują od kilku tygodni, nad innymi nadal pracują ustawodawcy. Ich wprowadzenia należy oczekiwać w późniejszym czasie, najprawdopodobniej jeszcze w ciągu tego roku.
1. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH
Z alternatywnego systemu opodatkowania dochodów spółek kapitałowych w formie ryczałtu (estoński CIT w wersji polskiej) może skorzystać część spółek kapitałowych. Jest to rozwiązanie odraczające obowiązek opłacenia podatku dochodowego do czasu wypłaty zysków, na przykład dywidendy wspólnikom spółki. Dopóki środki pozostaną w firmie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku. Im dłużej, tym wyższa będzie korzyść podatkowa dla spółki. Projekt ma wspierać rozwój firm, maksymalnie uprościć rozliczenia i ułatwić kontakt z administracją podatkową, a w efekcie pobudzić rozwój naszej gospodarki. Jest skierowany do spółek kapitałowych: spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które nie przekraczają 100 mln zł przychodu. Jednym z warunków skorzystania z tej formy opodatkowania jest zgłoszenie do naczelnika właściwego urzędu skarbowego w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego. Opodatkowanie obejmuje okres czterech lat następujących po sobie.
2. ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
1 stycznia 2021 roku zaczęło obowiązywać nowe Prawo zamówień publicznych, zapewniające łatwiejszy dostęp do zamówień publicznych dla sektora MŚP oraz nowe uprawnienia dla Rzecznika MŚP. Ustawą z dnia 11 września 2019 roku – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2019, ze zm.) całościowo uregulowano problematykę zamówień publicznych, wprowadzono szereg zmian. Nowe rozwiązania prawne dotyczą samego planowania postępowania, jego prowadzenia oraz udzielenia zamówienia i realizacji umowy wraz z jej ewaluacją. W ustawie Prawo zamówień publicznych przewidziano pełną elektronizację zamówień za pośrednictwem platformy zakupowej, przy czym urzędowa platforma e-Zamówienia ma zostać w pełni wdrożona do kwietnia 2021 roku.
3. ZGŁASZANIE DO ZUS UMÓW O DZIEŁO
Od 1 stycznia 2021 roku do ZUS należy zgłaszać zawierane przez siebie umowy o dzieło. Można dokonać tego za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych ZUS lub w formie tradycyjnej, na formularzu RUD, w ciągu 7 dni od zawarcia umowy. Obowiązek dotyczy wszystkich płatników oraz osoby fizyczne niezarejestrowane w ZUS jako płatnicy składek. Zgłoszenie obejmuje informacje na temat zamawiającego i wykonawcy, daty sporządzenia, rozpoczęcia i zakończenia oraz przedmiotu umowy. Nie dotyczy to umów zawartych z własnym pracownikiem, wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, ale zawartych z innym podmiotem i umów zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie usług, które zawierają się w przedmiocie działalności.
4. OPODATKOWANIE W FORMIE RYCZAŁTU OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH
Limit przychodu uprawniający do korzystania w 2021 roku z ryczałtu ewidencjonowanego wzrósł z 250 tys. euro do 2 mln euro. Poszerzony został katalog wolnych zawodów uprawnionych do wyboru opodatkowania w tej formie ryczałtu, zostali dodani: prawnicy, doradcy podatkowi, księgowi, biegli rewidenci, inżynierowie budownictwa, maklerzy oraz agenci ubezpieczeniowi. Ponadto zmalała stawka ryczałtu – z 20% do 17%. Ryczałtem mogą być opodatkowane przychody z najmu uzyskiwane w ramach działalności gospodarczej, a nie jak do tej pory tylko z najmu prywatnego.
5. SPÓŁKI KOMANDYTOWE I CIT
W spółce komandytowej podatek dochodowy płacili wspólnicy partycypujący w zyskach, a nie sama spółka. Od 1 stycznia tego roku spółki komandytowe podlegają ustawie o CIT i będą płacić podatek dochodowy od osób prawnych w wysokości 19%, stawka preferencyjna 9% dla małych i rozpoczynających działalność podatników. Regulacja spowodowała, że poprzez zmianę wielu dotychczasowych rozwiązań, spółki te straciły na atrakcyjności.
6. PRACOWNICZY PLAN KAPITAŁOWY (PPK)
PPK jest instytucją umożliwiającą systematyczne, długofalowe oszczędzanie dodatkowych środków na poczet wypłacanych w przyszłości świadczeń emerytalnych. To kolejny obowiązek dla pracodawców, którzy od 1 stycznia 2021 roku w ramach tak zwanej IV fali, mają obowiązek zapisać do PPK zatrudnionych spełniających ustawowe kryteria, według określonych warunków. Dla pracowników projekt jest dobrowolny, ale dla pracodawców już nie. Zatrudniający co najmniej jednego pracownika (są wyjątki) jest zobowiązany do wyboru instytucji finansowej, z którą zawrze umowę o prowadzenie i zarządzanie Planem. Środki gromadzone na koncie uczestnika będą pochodziły z różnych źródeł. Pracodawca ma obowiązek dokonywania wpłat w wysokości 1,5% wynagrodzenia brutto oraz dobrowolnie do 2,5%(łącznie do 4%); wpłata pracownika to 2% wynagrodzenia brutto oraz dobrowolnie do 2%; wpłata z Funduszu Pracy na powitanie: 250 zł i co roku 240 zł. Kluczową jest definicja osoby zatrudnionej w rozumieniu ustawy.
7. VAT
Wprowadzone i planowane zmiany dotyczące VAT wymagają szerszego omówienia, największe nowości: wydłużenie terminu odliczania podatku naliczonego, korygowania podstawy opodatkowania i rozliczania dostaw łańcuchowych.
