Certyfikowane drony, rejestracja użytkowników, przejrzyste przepisy kategorii otwartej to nowa dronowa rzeczywistość na 2024 rok.
Tekst mgr inż. Łukasz Maliszewski
Od grudnia 2020 roku obowiązują wspólne zasady używania dronów na terenie krajów Unii Europejskiej. Zostały one opracowane przez Agencję Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego. Przez ostatnie cztery lata branża bezzałogowych statków powietrznych w Polsce wdrażała się w nowe zasady dzięki opracowanym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego przepisom przejściowym. Nadszedł jednak definitywny ich koniec, a wraz z tym nowa rzeczywistość zasad wykonywania lotów dronami. Przepisy unijne stawiają na brak anonimowości, na przeszkolenie w podstawowym stopniu każdego użytkownika, respektowanie przez użytkowników dronów przepisów dotyczących prywatności i danych osobowych oraz na używanie dronów, które spełniają odpowiednie standardy.
Operacje Bezzałogowymi Statkami Powietrznymi (popularnie zwanymi dronami) podzielono na trzy kategorie: otwarta, szczególna i certyfikowana. My skupimy się na kategorii otwartej oraz na tym, jakie daje ona możliwości.
Kategoria otwarta dotyczy lotów niskiego ryzyka. Oznacza to, że nie trzeba składać oświadczeń lub uzyskiwać specjalnych zezwoleń od Urzędu Lotnictwa Cywilnego. W tej kategorii można wykonywać loty w zasięgu widoczności wzrokowej pilota lub z pomocą obserwatora, do wysokości nie większej niż 120 m od najbliższego punku od ziemi. Przydatną informacją może być fakt, że aby wykonać miarodajny pomiar obiektu wystarczy nam w większości sytuacji 30 m nad ziemią. Kategorię otwartą podzielono na podkategorie, poniżej przedstawiam zasady:
- Podkategoria A1 – dopuszcza się niezamierzony przelot nad osobami postronnymi (w razie zaistnienia takiej sytuacji należy ograniczyć czas przelotu nad osobami do minimum), ale nie wolno wlatywać nad zgromadzenia osób – loty w tej podkategorii mogą odbywać się wyłącznie dronami oznaczonymi jako zabawka lub z nadaną przez producenta klasą certyfikacji C0 i C1.
– C0 – drony o masie poniżej 250 g i maksymalnej prędkości poniżej 19 m/s;
– C1 – drony o masie poniżej 900 g i maksymalnej prędkości poniżej 19 m/s
z funkcją zdalnej identyfikacji.
Aby latać w tej podkategorii zgodnie z przepisami należy zarejestrować się oraz przejść darmowe szkolenie i test do A1/A3 na stronie https://drony.ulc.gov.pl/. - Podkategoria A2 – nie wolno wlatywać nad osoby postronne i zgromadzenia osób. Minimalna odległość pozioma od osób postronnych to 30 m lub 5 m, jeżeli dron ma funkcję umożliwiającą ograniczenie prędkości lotu do 3 m/s. Loty w tej podkategorii mogą odbywać się dronami z nadaną przez producenta klasą certyfikacji C0, C1 i C2. Klasa C2 obejmuje drony o masie poniżej 4 kg, z możliwością ograniczania prędkości lotu w poziomie oraz z funkcją zdalnej identyfikacji.
Aby latać w tej podkategorii zgodnie z przepisami, należy zarejestrować się oraz przejść darmowe szkolenie i test do A1/A3 na stronie https://drony.ulc.gov.pl/ oraz dodatkowo zdać egzamin do A2 w wyznaczonym podmiocie egzaminującym, których jest obecnie wiele na rynku. Ceny takiego egzaminu oscylują między 30 a 50 złotych. - Podkategoria A3 – nie wolno wlatywać nad osoby i zgromadzenia. Operacje w tej podkategorii mogą odbywać się wyłącznie w odległości co najmniej 150 m w poziomie od terenów mieszkaniowych, użytkowych, przemysłowych i rekreacyjnych. Loty w tej podkategorii mogą odbywać się dronami z nadaną przez producenta klasą certyfikacji C3 i C4 oraz lżejszymi, czyli C2, C1 i C0. Aby latać w tej podkategorii zgodnie z przepisami, należy zarejestrować się oraz przejść darmowe szkolenie i test do A1/A3 na stronie https://drony.ulc.gov.pl/.
Oprócz wymienionych zasad bardzo istotne jest, aby respektować strefy geograficzne, które określają zasady wykonywania lotów dronem w danym miejscu. Strefy geograficzne mają na celu wyeliminowanie zagrożenia związanego z bezpieczeństwem, prywatnością, ochroną danych osobowych lub ochroną środowiska, które wynikają z operacji z użyciem dronów. W kolejnej części tekstu wymieniam aplikację, która ma nam w tym pomagać.
Jak widzimy przepisy w kategorii otwartej biorą pod uwagę przede wszystkim klasę drona oraz potencjalne skutki wystąpienia awarii naszego drona podczas lotu. Jeżeli mam drona starszego bez nadanej klasy, czy mogę latać w kategorii otwartej? Można, ale jedynie w podkategorii A3 z dala od terenów mieszkaniowych, użytkowych, przemysłowych i rekreacyjnych, w odległości co najmniej 150 m. Oznacza to, że legalne latanie w kategorii otwartej dronem bez nadanej klasy celem zmierzenia dachu jest niewykonalne z praktycznego punktu widzenia. Musielibyśmy w każdej fazie lotu utrzymywać odległość 150 m w poziomie nie tylko od dachu, który chcemy zmierzyć, ale również od innych obiektów w obszarze naszego lotu. Jest to fizycznie niemożliwe. Ciśnie się na język sformułowanie, którego użył mój profesor, kiedy przyszedłem na trzecią poprawkę egzaminu z prawa górniczego podczas pierwszego roku studiów: Dura lex sed lex (łac.: Twarde prawo, ale prawo). Na szczęście są na to dwa rozwiązania. Pierwsze z nich – proste, lecz wymagające inwestycji – zakup nowego drona z nadaną klasą C0, C1 lub C2. Do takich dronów zaliczają się między innymi Dji Mavic 3 Enterprise oraz Mavic 3
i Mavic 3 Classic. Drugi to wykonywanie lotów w kategorii szczególnej na podstawie zezwolenia na operację opartą o PDRA, czyli predefiniowanej ocenie analizy ryzyka oraz zmodyfikowanie sprzętowe naszego starego drona o urządzenie umożliwiające zdalną identyfikację. Do lotów w kategorii szczególnej potrzebujemy szkolenia praktycznego oraz zdania egzaminu teoretycznego w ośrodku szkolącym i egzaminującym pilotów systemów bezzałogowych statków powietrznych.
Loty dronami – gdzie szukać informacji?
Od kilku lat Urząd Lotnictwa Cywilnego (dalej ULC) oraz Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (dalej PAŻP) prowadzą szereg kampanii informacyjnych dotyczących latania dronami. Najlepszym sposobem, aby dowiedzieć się jak latać legalnie, jest zarejestrowanie się oraz przejście szkolenia teoretycznego na stronie https://drony.ulc.gov.pl/.
Dodatkowo na stronie ULC oraz PAŻP jest poświęcony specjalny dział dotyczący zasad wykonywania lotów dronami. Zamieszczono tam wszelkie potrzebne informacje do tego, aby sprawnie poruszać się w obowiązkach nałożonych na pilotów bezzałogowych statków powietrznych. Przydatnymi narzędziami do orientowania się, gdzie można latać lub na jakich zasadach, jest aplikacja przeglądarkowa https://checkin.pansa.pl/ oraz sama aplikacja wbudowana do aparatury sterującej naszego drona. Pierwszą z nich jest aplikacja PAŻP’u. Możemy wyczytać w niej, jaka strefa geograficzna obowiązuje w danej lokalizacji i na jakich zasadach możemy tam latać, dodatkowo musimy zgłaszać w niej swój lot dronem celem zwiększenia bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Aplikacja jest darmowa i prosta w użyciu. Pomimo kilku wad tej młodej aplikacji jest ona przydatnym narzędziem do pracy na co dzień z dronem.
Druga z tych aplikacji, a właściwie system wbudowany w naszego drona, to narzędzie, dzięki któremu nie wystartujemy oraz nie wlecimy w strefę, która jest newralgiczna z lotniczego punktu widzenia, a coraz częściej również z punktu widzenia obronności państwa. Geofencing – określany również jako geoogrodzenie – to narzędzie, które określa wirtualny obwód wokół fizycznego obszaru, w którym lot będzie ograniczony lub niemożliwy. Funkcja jest na szczęście bardzo przemyślana i istnieje sposób na to, żeby odblokować taką strefę, ale procedura jest ułożona w taki sposób, żeby dopuścić do tej możliwości tylko użytkowników świadomych obostrzeń. Oprócz stref geograficznych związanych z lotnictwem załogowym lub miejscami newralgicznymi z punktu widzenia obronności państwa istnieją również obszary, które mogą nie być jeszcze oznaczone na mapach na przykład w aplikacji https://checkin.pansa.pl/ lub w aplikacji naszego drona. Są to miejsca takie jak: poligony wojskowe, ciepłownie, oczyszczalnie ścieków czy nawet niektóre muzea, lecz na orientowanie się w takich obszarach jest również prosty sposób. W ciągu mojej kilkuletniej praktyki latania dronem trzymałem się dodatkowej zasady, którą usłyszałem od mojego najmłodszego kursanta: tam gdzie płot lub ochrona, tam nie ma drona. Wydaje się być oczywiste, że skoro nie mogę gdzieś wejść bez uprzedniego powiadomienia o tym zarządcy, to latanie dronem w takim miejscu bez zgody również jest niemożliwe. Wiele osób po wzięciu aparatury sterującej drona do ręki zapomina o tej starej jak świat zasadzie, więc warto o niej przypominać i zgodnie z nią postępować podczas pracy z takim narzędziem jak dron. Nie zdarzyło mi się ani razu, żeby ktoś odmówił mi możliwości wykonania lotu celem zebrania danych do pomiarów po uprzednim zapytaniu o zgodę w miejscu, gdzie był płot lub ochrona.
Loty dronami – Jak najlepiej zacząć?
Bez wątpienia dron może być pomocnym narzędziem w firmach, gdzie liczy się każdy centymetr oraz z pewnością mogę stwierdzić, że sama obsługa drona jest do opanowania przez wszystkich. Aby odpowiedzieć na zadane na początku pytanie, trzeba podejść do odpowiedzi z dwóch stron. Pierwsza to sama obsługa manualna drona – nowe drony są bardzo intuicyjne w obsłudze. Mają wiele systemów, które zabezpieczają przed zniszczeniem – zawsze powtarzam, że drona łatwiej jest zniszczyć w transporcie niż w powietrzu. Po zakupieniu pierwszego drona, przeczytaniu instrukcji obsługi i przejściu szkolenia na https://drony.ulc.gov.pl/ możemy wybrać się w miejsce z otwartą przestrzenią i nauczyć się dobrze obsługiwać drona zupełnie samodzielnie. Druga strona to nauczenie korzystania się z drona jak z narzędzia – tutaj warto poświęcić trochę czasu na naukę pod okiem instruktora, który nie tylko przekaże niezbędne informacje do tego, w jaki sposób korzystać z drona w każdym miejscu na mapie Polski, ale również wskaże praktyczne wskazówki do tego jak używać zebranych danych z drona do ułatwiania sobie pracy. Skorzystanie z wiedzy instruktora przyśpieszy proces przyswajania wiedzy do wykonywania pomiarów lub tworzenia marketingowych filmów. Warto wspomnieć, że duża część tej wiedzy jest ogólnodostępna w Internecie. Jeżeli ktoś jest samoukiem i lubi zdobywać wiedzę na własną rękę, z pewnością da sobie radę.
Loty dronami – podsumowanie
Rok 2024 przynosi w mojej opinii wiele pozytywnych zmian i przyczyni się do wzrostu zainteresowania narzędziami dronowymi oraz usługami wykonywanymi przy ich pomocy, a za tym idzie wzrost konkurencyjności wielu branż. Na rynku pojawia się coraz więcej dronów spełniających standardy europejskie, a w połączeniu z możliwościami dofinansowań do specjalistycznych szkoleń dla pracowników technologia ta staje się bardziej dostępna. Zdobycie podstawowych uprawnień do latania dronem wymaga rejestracji i przejścia darmowego szkolenia oraz zdania prostego testu na stronie internetowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Dodatkowo warto zdać płatny egzamin (również przez Internet) na podkategorię A2 bez względu na to, czy mamy drona z klasą C1 czy C2. Latajmy z głową!
ŁUKASZ MALISZEWSKI
Instruktor i właściciel firmy tech.lotomdronem.pl; kierownik ośrodka szkoleniowego SBSP Politechniki Śląskiej w Centrum Kształcenia Kadr Lotnictwa Cywilnego Europy Środkowo-Wschodniej. Pasjonuje się technologiami bezzałogowych statków powietrznych oraz ich zastosowaniami w gospodarce i nauce.
