Łaty i kontrłaty to drewniane elementy konstrukcji dachowej. Stosuje się je na dachach stromych, odpowiednio dobierając ich przekroje do wielu czynników, między innymi zaleceń producentów konkretnych pokryć dachowych i kąta nachylenia połaci.
Tekst Kamil Muszyński
Łacenie dachu polega na przybiciu do krokwi drewnianych listew: kontrłat i – prostopadle do nich – łat. Pod takim rusztem układa się warstwę wstępnego krycia (zwykle membranę wstępnego krycia), którą najczęściej mocuje się do krokwi wstępnie zszywkami, a docelowo – kontrłatami. Konstrukcja z kontrłat i łat wraz z membraną wstępnego krycia stanowi poszycie, na którym układa się pokrycia dachowe, takie jak: dachówki ceramiczne i betonowe, blachodachówki, blachy trapezowe, płyty włóknocementowe i gont drewniany. Ołatowanie to alternatywa dla tradycyjnego, pełnego poszycia dachu z desek lub płyt drewnopochodnych.
Wymiary łat i kontrłat
Ołatowanie stanowi nie tylko podparcie dla pokrycia zasadniczego, ale tworzy również przestrzeń umożliwiającą przepływ powietrza wentylującego pokrycie. Wysokość takiej szczeliny jest określana przez wysokość kontrłaty dobraną według zasad wyznaczania wymiarów przestrzeni wentylacyjnych. Sprawność działania wentylacji zależy od wielkości „prześwitu” pola poprzecznego przekroju szczeliny. Dlatego wymiary szczeliny powinny uwzględniać różnego rodzaju niedokładności wykonania więźby i ołatowania oraz wybrzuszenia warstwy wstępnego krycia (FWK lub MWK). Z tego powodu wysokość kontrłaty w dachach o długości krokwi do 10 m i nachyleniu powyżej 15° powinna wynosić 3-4 cm i zależy od rodzaju warstwy wstępnej oraz rodzaju pokrycia. Przeważnie stosuje się kontrłaty o przekroju 4 cm x 6 cm.
Z kolei przekrój łat powinien być dostosowany do:
- strefy klimatycznej, w której będzie usytuowany budynek,
- kąta nachylenia połaci,
- rozstawu krokwi,
- ciężaru pokrycia dachowego.
Informację o wymiarach łat można znaleźć w dokumentacji projektowej, ale też takie dane zamieszczają producenci w instrukcjach montażu wytwarzanego przez nich pokrycia oraz w kartach produktu, które są publikowane na stronach internetowych. W praktyce najczęściej stosuje się łaty o przekroju 40×50 mm i 40×60 mm.
Rozmieszczenie łat dachowych
Każde pokrycie ma inny rozstaw łat. W dokładny sposób określają go producenci poszczególnych pokryć dachowych. Zatem zawsze należy zapoznać się z ich zaleceniami.
Łaty przybija się w podanych odległościach, precyzyjnie odmierzając odstępy między kolejnymi rzędami. Odpowiednie wykonanie ołatowania dachu jest kluczowe dla właściwego montażu pokrycia dachowego. Precyzja ma tutaj duże znaczenie, ponieważ od niej zależy estetyka i trwałość, a także szczelność pokrycia dachowego.
Jeśli dach kryty dachówkami zostanie rozmierzony nieprawidłowo i drewniane elementy znajdą się w zbyt dużej odległości od siebie, to pokrycie nie nachodzi w prawidłowy sposób (dachówki wyglądają, jakby były za krótkie). Jeżeli natomiast łaty przybije się za ciasno – dachówki za bardzo nachodzą na siebie i wypychając się na zewnątrz wyglądają, jakby były za długie.
Przy kryciu blachodachówkami odpowiednie rozmieszczenie łat sprawia, że wkręty mocujące arkusze znajdują się w najniższym punkcie fali, bezpośrednio pod przetłoczeniem poprzecznym. Jeśli odległości pomiędzy łatami zostaną niewłaściwie rozmierzone – będą zbyt długie lub zbyt krótkie – wkręty mocujące blachodachówkę do łat znajdą się w różnych miejscach. Zakłóci to estetykę pokrycia.
Trzeba też pamiętać, że cała konstrukcja dachowa nieustannie pracuje pod wpływem zmian temperatury i wilgotności oraz obciążeń wiatrem i śniegiem. Jeśli arkusze nie zostaną przykręcone właściwie, może to spowodować pogorszenie szczelności pokrycia. Dodatkowo pokrycie, które nie opiera się prawidłowo na łatach, łatwo uszkodzić.
