Zamykając temat teorii szczelności warto przypomnieć jej podstawowe założenia. Specyfika pokryć dachów pochyłych polega na tym, że są układane w systemie podwójnym: pokrycie zasadnicze jest uszczelniane zamontowanym pod nim pokryciem wstępnym. Zasada ta ma szczególne znaczenie dla pokryć leżących na łatach. Wówczas o odporności na opady całego pokrycia decyduje właśnie ta warstwa wstępna.
Tekst KRZYSZTOF PATOKA
Zamykając cykl artykułów poświęconych teorii wodoszczelności pokryć dachów pochyłych przedstawiamy (w skrócie) sposoby wykonania poszczególnych klas szczelności za pomocą materiałów dostępnych na rynku. W klasyfikacji typów szczelności rozróżniamy trzy rodzaje warstw uszczelniających te pokrycia. Każdy z nich ma swoje odmiany pokazane w tabeli obok, która określa klasę i przypisany jej rodzaj warstwy wstępnego krycia (uszczelnienia).
Dla prawidłowego montażu każdego rodzaju materiału uszczelniającego ważny jest układ, w jakim może on dobrze funkcjonować jako system wentylowany, zapewniający osuszanie dachu. Liczba i miejsce usytuowania szczelin lub przestrzeni wentylacyjnych zależy od tego, czy warstwa wstępna uszczelniająca pokrycie zasadnicze jest odpowiednio paroprzepuszczalna. Rysunki poniższe określają system prawidłowego wentylowania odpowiednie dla pokazywanego materiału lub zespołu materiałów (na przykład poszycie + materiał uszczelniający).
Klasa szczelności 1. Dach spodni wodoszczelny
Jest zabezpieczeniem uszczelniającym pokrycia leżącego na łatach (rys.1), wykonanym z materiałów wodoszczelnych ułożonych na dostatecznie nośnym, sztywnym poszyciu z desek lub płyt drewnopochodnych (OSB, MPF, sklejki). W tej roli stosuje się papy lub membrany z tworzyw sztucznych (PCW, EPDM itp.). Cała powierzchnia tego rodzaju zabezpieczenia musi być wodoszczelna, łącznie ze stykami i zakładami (muszą być zgrzane lub zaklejone) oraz mocowaniami i przejściami różnych instalacji przez powierzchnie warstwy wodoszczelnej.
Kontrłaty muszą być zakryte papą lub membraną z tworzyw sztucznych, a gwoździe lub śruby mocujące łaty mogą być wkręcane tylko w najwyższej powierzchni kontrłat. Otwory po gwoździach montażowych muszą być szczelne dla wody.
Kontrłaty muszą być tym wyższe, im niższy jest kąt nachylenia i im więcej śniegu może zalegać w dachu. Jest to podyktowane zasadami wentylacji oraz spodziewanymi (odnotowanymi) w regionie opadami śniegu. Jeśli pod pokryciem jest mieszkalne poddasze, trzeba pod poszyciem (OSB, MPF, sklejki) wykonać szczelinę wentylacyjną o wymiarach zgodnych z zasadami określonymi w normie DIN 4108-3 z odpowiednimi wlotami w okapie i wylotami w kalenicy oraz w narożach. Przy niskich kątach nachylenia połaci wyloty należy wykonać w wersji wysokiej – wychodzącej ponad powierzchnię warstwy wodoszczelnej i osłoniętej od góry pod pokryciem.
Klasa szczelności 2. Dach spodni deszczoszczelny
Ten rodzaj uszczelnienia jest wykonany z tego samego rodzaju materiałów co w klasie 1, leżących na takich samych sztywnych i nośnych podłożach. Cała jego powierzchnia musi być wodoszczelna łącznie ze stykami i zakładami (muszą być zgrzane) oraz mocowaniami i przejściami różnych instalacji przez powierzchnie warstwy wodoszczelnej.
Kontrłaty nie muszą być izolowane (rys. 2.1), ale otwory po gwoździach montażowych muszą być szczelne, co osiąga się automatycznie przy zastosowaniu pap.
Kontrłaty muszą być tym wyższe, im niższy jest kąt nachylenia, co jest podyktowane zasadami wentylacji.
Jeżeli pod pokryciem jest mieszkalne poddasze, trzeba pod poszyciem (OSB, MPF, sklejki) wykonać szczelinę wentylacyjną (rys. 2.2.) o wymiarach zgodnych z zasadami określonymi w normie DIN 4108-3 z odpowiednimi wlotami w okapie i wylotami w kalenicy oraz w narożach. Przy niskich kątach nachylenia połaci wyloty należy wykonać w wersji wysokiej – wychodzącej ponad powierzchnię warstwy wodoszczelnej i osłoniętej od góry.
Klasa szczelności 3
Ten stopień uszczelnienia można osiągnąć za pomocą dwóch grup materiałów – uszczelnienia sztywnego lub uszczelnienia wiszącego.
Uszczelnienia sztywne. Zalicza się do nich zabezpieczenia wykonane z:
- elastycznych materiałów wodochronnych ułożonych na dostatecznie sztywnym podłożu – są to MWK ułożone na dostatecznie sztywnej termoizolacji (najczęściej wełnie – rys. 3.2) lub na deskowaniu (rys. 3.1);
- ze sztywnych wilgocioodpornych płyt nazywanych płytami wstępnego krycia (PWK) – są to drewnopochodne płyty w dwóch rodzajach: wilgocioodporne i paroizolacyjne (rys. 3.3) lub paroprzepuszczalne (dyfuzyjne PWK).
MWK mogą również leżeć na paroizolacyjnych płytach podkładowych, ale wtedy płyty te muszą być wentylowane (pod spodem – rys. 3.3) zgodnie z zasadami wykonywania dachu wentylowanego (według DIN 4108-3). W tej klasie wszystkie uszczelnienia sztywne układa się z zaklejonymi stykami, zakładami oraz zaklejonymi przejściami instalacji i otworami montażowymi, powstałymi na skutek użycia elementów mocujących (na przykład gwoździ mocujących kontrłaty).
Uszczelnienia wiszące. Są one wykonane z elastycznych materiałów wodochronnych ułożonych bez podłoża (wisząca na krokwiach – rys. 3.4.). W tej roli stosuje się MWK lub FWK rozpięte na belkach więźby dachowej lekko napięte (MWK) lub z celowym zwisem (głównie FWK). W tej grupie, membrany (MWK) i folie (FWK) wstępnego krycia muszą być mocne i dlatego zaleca się, aby miały dla uzyskania tej klasy duży ciężar powierzchniowy – co najmniej 200 g/cm2.
Uszczelnienia wiszące muszą być zamontowane z zaklejonymi zakładami oraz zaklejonymi przejściami instalacji oraz otworami montażowymi, powstałymi na skutek użycia elementów mocujących (na przykład gwoździ mocujących kontrłaty). Praktycznie oznacza to, że zakłady lub styki oraz przejścia muszą być zaklejone, a kontrłaty muszą być uszczelnione.
Klasa szczelności 4
Tę klasę można zrealizować przez wykonanie uszczelnienia pokrycia zasadniczego w następujących technikach:
- uszczelnienie sztywne sklejone, wykonane z MWK (rys. 4.1.) lub PWK (płyt wstępnego krycia – rys. 4.3.);
- uszczelnienie sztywne z pap zgrzanych lub sklejonych;
- uszczelnienia wiszące z zaklejonymi zakładami, wykonane z MWK lub FWK.
Wykonanie z zastosowaniem uszczelnień sztywnych i wiszących jest podobne jak w klasie 3 z tą różnicą, że nie trzeba uszczelniać kontrłat. Wymaga się jedynie, aby kontrłaty były ułożone nad elementami mocującymi (spinkami, gwoździami) i zakrywały je. Mocowanie może również polegać tylko na docisku przez kontrłaty.
Uszczelnienia wiszące dopuszczalne są tylko jako konstrukcja wentylowana, czyli pod nimi musi być zrealizowana przestrzeń (lub szczelina) wentylacyjna o wielkości określonej w według DIN 4108-3. Podobnie jest z papami leżącymi na poszyciach. Poszycia z papą, MWK lub FWK powinny kończyć się około 5 cm przed linią kalenicy (otwarta kalenica).
Wykonanie z zastosowaniem uszczelnień z pap bitumicznych wymaga ułożenia ich na zakłady na poszyciu (deskowaniu, płytach OSB, MPF itp.). Zakłady poziome mają mieć szerokość co najmniej 8 cm i muszą być mocowane gwoździami z szeroką główką (papiakami). Zakłady boczne pap muszą być albo pod kontrłatami albo muszą być klejone.
Klasa szczelności 5
Tę klasę można zrealizować przez wykonanie uszczelnienia pokrycia zasadniczego w technice uszczelnienia sztywnego ułożonego na zakład lub na felc, wykonanego z MWK (rys. 5.1.) ułożonej na sztywnym podłożu (na termoizolacji lub na poszyciu) lub z PWK (płyt wstępnego krycia – rys. 5.2).
Zakłady poziome MWK muszą mieć co najmniej 10 cm szerokości i mają być ułożone luźno (bez zaklejania). Zakłady boczne MWK muszą mieć co najmniej 10 cm szerokości i muszą być wykonane na krokwiach lub muszą być sklejone.
PWK (płyt wstępnego krycia) o grubości powyżej 8 mm muszą mieć odpowiednie felce do połączeń i są mocowane bezpośrednio na krokwiach i/lub przez kontrłaty. Płyty wstępnego krycia z felcem dookoła mogą być łączone w obszarze pola krokwi, przy czym rozmieszczenie styków należy w każdym rzędzie przesunąć co najmniej o jedno pole krokwi.
PWK o maksymalnej grubości 8 mm mogą być układane z zakładem poziomym wynoszącym co najmniej 10 cm, a na bokach styk musi być zaklejony odpowiednimi taśmami. Jeśli PWK nie jest dyfuzyjna, na poddaszach mieszkalnych konstrukcja musi być wentylowana, czyli pod nimi musi być szczelina wentylacyjna o wielkości określonej w według DIN 4108-3 (rys. 5.3.). Takie PWK powinny kończyć się około 5 cm przed linią kalenicy (otwarta kalenica).
Kontrłaty leżą na uszczelnieniu sztywnym i są zamocowane przez uszczelnienie sztywne w konstrukcji nośnej. Aby zmniejszyć skutki perforacji uszczelnienia sztywnego przez elementy mocujące (śruby, gwoździe), kontrłaty i łaty trzeba starannie mocować, a elementy mocujące powinny się znaleźć w takich miejscach, aby kontrłaty je zasłaniały (pokrywały od góry).
MWK muszą leżeć na podłożu, na przykład na termoizolacji o stabilnym kształcie lub na deskowaniu. MWK mogą też zostać zamocowane na etapie budowy, rozpięte na krokwiach, a później wypełnione odpowiednią izolacją cieplną. Termoizolacja nie może wypychać MWK do góry (w stronę pokrycia), ponieważ może to powodować wprowadzenie pod kontrłaty spływającej z góry wody.
Przejścia wszelkich instalacji (kominów, kominków odpowietrzających, doświetleń, anten itp.) przez warstwę wstępnego krycia muszą być szczelne dla spływającej po warstwie wstępnego krycia wody.
Klasa szczelności 6
Tę klasę można zrealizować przez wykonanie uszczelnienia pokrycia zasadniczego w technice uszczelnienia wiszącego ułożonego na zakład wykonanego z MWK (rys. 6.1.) lub FWK (rys. 6.2.). MWK muszą być rozpięte z lekkim naprężeniem, a FWK mogą być rozpięte z celowym zwisem również bez użycia kontrłaty. Wielkość zwisu w najniższym miejscu nie może być większa od wysokości kontrłaty.
Uszczelnienia wiszące z FWK dopuszczalne są tylko jako konstrukcja wentylowana, czyli pod nimi musi być zrealizowana przestrzeń (lub szczelina) wentylacyjna o wielkości określonej w DIN 4108-3 (rys. 6.3). FWK powinny kończyć się około 5 cm przed linią kalenicy. Zakłady nie są klejone, a kontrłaty nie są uszczelniane. Mocowanie za pomocą docisku kontrłat lub z elementami pomocniczymi – spinkami lub gwoździami osłoniętymi przez kontrłaty.
