Wykonanie więźby dachowej w sposób tradycyjny wymaga wielu przygotowań, dużego doświadczenia i wiedzy, ale też profesjonalnych ręcznych narzędzi dla cieśli, ułatwiających pracę. Oto ich subiektywny wybór.
Tekst ARKADIUSZ GNAT
O ile więźba nie jest wycięta maszynowo CNC, cieśla wykonujący prace montażowe zazwyczaj otrzymuje projekt i do tego „kilka” metrów sześciennych drewna o różnych przekrojach. Cieśla czyta projekt, weryfikuje prostolinijność budynku, przelicza kąty konstrukcji, trasuje i przygotowuje elementy połączeń. Na pewno jego pracę przyspieszą profesjonalne narzędzia. Ich rodzaj będzie też zależał od poziomu skomplikowania projektu. Przy ich wyborze dobrze jest zwrócić uwagę na trwałość.
Dłuta, siekiery, młotki i ośniki
Do więźby zawierającej połączenia na wręb, czopy i skomplikowane zakładki przydadzą się – oprócz precyzyjnych pilarek, o których już pisaliśmy w tym artykule – dłuta i młotki. Młotek ciesielski ze szpikulcem może kosztować kilkaset złotych, ale warto w niego zainwestować, ponieważ będzie nierdzewny i wykonany z najlepszych stopów metali. Wyglądający podobnie młotek z marketu, choć nie tak trwały, można nabyć już za kilkadziesiąt złotych. Tylko czy warto?
Z kolei dłuta do obróbki drewna, ręcznego wycinania połączeń czy nawet ozdób na krokwiach są wykonane z najlepszych gatunków stali narzędziowych, czego gwarancją jest ich odporność na ścieranie.
Przy tradycyjnych więźbach i konstrukcjach z bala wykonywanych w technologii przejętej od naszych dziadków można spotkać się jeszcze z zupełnie ręczną obróbką drewna, od korowania ośnikiem, obróbkę ciosłami czy nawet wykorzystywanie siekier ciesielskich do wykonywania gniazd i połączeń. Wówczas na wagę złota jest ręcznie kuta siekiera ze szwedzkiej stali, idealnie wywarzona, z trzonkiem z drewna hikorowego zabezpieczonym olejem lnianym.
Heble
Jak zabezpieczyć drewno? Polska norma PN-EN 338 jasno wskazuje, jakie drewno powinno być stosowane na konstrukcje dachowe. Certyfikowane drewno C24 jest odpowiednio selekcjonowane, nie ma sęków, jest proste, bez pęknięć, a przede wszystkim jego wilgotność nie przekracza18% (mokre drewno ma o wiele gorsze właściwości statyczne niż suche). Co więcej, jest heblowane co sprawia, że jest odporne na ogień i owady. Jeśli nie zlecono obróbki drewna w tartaku, cieśla musi je zabezpieczyć sam. Dawniej heblowanie drewna na belki konstrukcyjne wykonywało się ręcznie poprzez użycie hebli lub strugów z ostrzami metalowymi. Aktualnie prace przyśpieszają heblarki elektryczne zwane „grubościówkami”. Oheblowanie belki można zabezpieczyć preparatami zabezpieczającymi przed owadami i grzybami. Można to zrobić metodą zanurzeniową albo też wykonać oprysk lub malowanie (obie metody działają lepiej, jeśli drewno jest suche, ponieważ lepiej wchłania się preparat zabezpieczający).
Poziomice i lasery
Przygotowanie elementów więźby według projektu i pomiarów z natury to podstawowe prace, od których zależy to jak bardzo natrudzimy się nad pozostałymi etapami. Bardzo ważne jest dokładne sprawdzenie i wymierzenie kątów budynku, sprawdzenie poziomu wieńców i poprawny montaż murłat. Przyda się poziomica wodna – schlauchwaga (gumowy wąż wypełniany wodą).
Niektóre prace, na przykład stawianie stolców ciesielskich, wymagają użycia długiej poziomicy. Najlepiej sprawdzą się wówczas narzędzia o długości 2-3 m.
Nowocześniejszym sposobem wyznaczenia poziomu, wykonywania dokładnych pomiarów będzie z pewnością zastosowanie urządzenia z laserem.
Sznury traserskie
Do trasowania cięć i punktów montażu sprawdzą się różnego rodzaju sznury traserskie. Bardzo dobrze przyjęły się sznury podwójne, czyli dwie puszki z kredą połączone plecionką o długości 30 m z możliwością zwijana z dwóch stron.
Kątowniki ciesielskie
Część cieśli tworzy elementy więźby na ziemi – układa się ramkę (szablon), docinana elementy i je montuje. Wielu cieśli woli wyliczyć długości krokwi, kątów i nacięć na krokwiach za pomocą kalkulatorów ciesielskich lub kątowników typu alpha. Możemy przy ich użyciu wyznaczyć dwusieczną kąta, kąt nachylenia połaci, wręb prostokątny czy zacięcia.
Z kolei do prac montażowych i traserskich przydadzą się zwykłe kątowniki ciesielskie, którymi możemy przenieść kąty i wytrasować linie cięć.
Do wycinania skomplikowanych zamków ciesielskich posłużą specjalne frezy i pilarki, czasami niezbędne będą też ściski ciesielskie, koziołki/kobyłki i prowadnice, przy pomocy których można wyciąć wiele elementów jednocześnie.
Pasy narzędziowe, szelki i liny
Dobre narzędzia warto mieć pod ręką. Sprawdzą się więc wszelkiego rodzaju pasy narzędziowe, do których będzie można przymocować miary składane, miary taśmowe, ołówki, młotek, gwoździe, wkręty czy smartfon z odpowiednią aplikacją.
Dobry cieśla zadba też o swoje zdrowie czy nawet życie. Podczas pracy na wysokości zawsze powinno się korzystać z zabezpieczeń w postaci szelek, pasów i lin.
Każdy cieśla ma swoje ulubione narzędzia, które przy pracach ciesielskich na pewno będą wykorzystywane, zdarza się że część z nich jest przekazywana z dziada pradziada i cały czas pełnią funkcję w pracy na budowie. Profesjonalne narzędzia są przedłużeniem ręki, mają pomagać, przyśpieszać pracę i dawać satysfakcję. Nie mogą to być najtańsze narzędzia marketu, bo przecież na budowie panują specyficzne warunki.
ARKADIUSZ GNAT
Kierownik biura Oddziału Mazowieckiego Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy; kierownik Ośrodka Kształcenia Dekarzy w Pruszkowie; właściciel sklepu internetowego www.dachsklep.pl.
