Dekarz to używane powszechnie określenie wszystkich fachowców zajmujących się budową dachów. Jest ono jednak zbyt ogólne, ponieważ dachy są wykonywane z różnych materiałów. Zajmują się nimi cieśla, dekarz i blacharz. Każdy z nich powinien mieć inne umiejętności.
Tekst WERONIKA WRZEŚNIAK
Dach, zwłaszcza skomplikowany, jest jednym z trudniejszych do wykonania elementów domu. A w Polsce buduje się obecnie dachy o bardzo zróżnicowanych kształtach. Często są one wielopołaciowe z poddaszem mieszkalnym, które wymaga doświetlenia oknami połaciowymi lub lukarnami. Estetyka dachu zawsze ma znaczenie, ale jeszcze ważniejsze jest profesjonalne wykonanie, ponieważ od tego zależy jego bezawaryjne funkcjonowanie. Eksperci podkreślają, że najczęstszą przyczyną problemów
z dachem nie jest wcale słaba jakość użytych materiałów, lecz zastosowanie ich niezgodnie z instrukcją producenta. Wiedza o tym jest dość rozległa, więc i dekarze mają swoje specjalizacje.
Najczęściej na dachu spotykają się zwykle trzej specjaliści – cieśla, dekarz i blacharz. Oczywiście, nic nie wyklucza tego, żeby mieć je wszystkie. Wystarczy zdać egzamin – czeladniczy, a później mistrzowski – w każdej z tych dziedzin.
Dodatkowo – choć nieco mniej oficjalnie – istnieją również podziały wśród dekarzy. Najczęściej specjalizują się oni w rodzajach pokryć – jedni wolą układać dachówki, inni blachę, gonty bitumiczne czy łupek. Często są to firmy rodzinne, w których kunszt przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. Układanie pokryć to sztuka, która wymaga sporej wiedzy, doświadczenia i precyzji.
W ekipach są też grupy zajmujące się tylko montażem obróbek, pokrycia, wstępnego krycia, okien dachowych i świetlików.
Cieśla
To zawód związany z obróbką drewna. W odróżnieniu od stolarza albo meblarza, cieśla wykonuje duże elementy konstrukcyjne budynków. Są to szalunki i stemplowania, konstrukcje wieńcowe, więźby dachowej, okna i drzwi, a nawet tarasy.
W pracy wykorzystuje odpowiednie materiały łączące (gwoździe, sworznie, śruby, klamry, pierścienie, jarzma, ściski stalowe, wkładki zębate itp.), za pomocą których spaja poszczególne elementy materiału.
Cieśla przede wszystkim musi znać właściwości i wady różnych gatunków drewna, ponieważ określa ich przydatność do wykonywania różnorodnych konstrukcji (na przykład inne cechy ma mieć drewno użyte do deskowania form betonowych, inne na więźbę dachową). Musi również znać się na środkach chemicznych stosowanych do impregnacji drewna. Cieśla często sam powleka drewno środkami grzybobójczymi, owadobójczymi i uodparniającymi na ogień oraz przeciwdziałającymi przyczepności betonu do drewna.
Praca cieśli wymaga dużej precyzji. Od jego umiejętności i staranności zależy między innymi trwałość dachu oraz ostateczny wygląd pokrycia dachowego ułożonego na konstrukcji przez dekarzy. Dlatego w swojej pracy cieśla posługuje się dokumentacją projektową oraz specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót, dlatego musi umieć bezbłędnie odczytywać projekty i rysunki techniczne. Na ich podstawie sporządza przedmiar robót związanych z wykonaniem i montażem konstrukcji drewnianych oraz kalkuluje koszty ich wykonania. Dobiera i przygotowuje materiały, narzędzia i sprzęt do wykonania elementów ciesielskich oraz ich montażu. Przycina drewno na żądany wymiar, łączy przygotowane elementy różnymi metodami, na przykład prasowaniem, zbijaniem, skręcaniem – posługując się sprzętem i narzędziami ręcznymi, elektrycznymi i spalinowymi.
Najtrudniejsze jest wykonywanie skomplikowanych konstrukcji drewnianych stropów (na przykład kopułowych) i łuków (krążyn), ponieważ trzeba umieć wyginać drewno. Współcześnie cieśla musi znać się na różnych systemach szalunków, również na takich, w których wykorzystuje się materiały inne niż drewno (między innymi metalowe).
Do pracy cieśla potrzebuje specjalistycznego, choć stosunkowo prostego zestawu narzędzi, aby mógł wykonać stałe połączenia elementów konstrukcyjnych. Podstawowym narzędziem ciesielskim jest topór, zwany ciesakiem. Oprócz niego cieśla powinien mieć młotki, dodatkowe siekiery, piły do cięcia drewna, dłuta, strugi oraz komplet narzędzi trasersko-pomiarowych. Narzędzia traserskie służą wytyczaniu i znaczeniu linii cięcia oraz łączenia elementów konstrukcyjnych drewna. Natomiast narzędzia pomiarowe to kątomierze, kątowniki, liniały i piony. Obecnie wiele narzędzi ręcznych służących cieślom – zastępują elektronarzędzia, czyli urządzenia z zasilaniem sieciowym lub wyposażone w akumulator zasilający. Maszyny te znacznie ułatwiają i usprawniają prowadzenie robót ciesielskich. W niezbędniku nowoczesnego cieśli powinna być między innymi wiertarka, wiertarko-wkrętarka, mechaniczny strug, pilarka, frezerka, piły, strugi itp. Do transportu materiałów często wykorzystuje wyciągarki.
Dekarz
To ogólne pojęciem dotyczy rzemieślnika zajmującego się kryciem dachów różnymi materiałami, ich konserwacją i naprawą, a także montażem okien dachowych, wyłazów, świetlików oraz urządzeń służących do odprowadzania wody z powierzchni dachów. Dekarz wykonuje także poszycie pod pokrycia dachowe,
a więc tę część dachu, która bezpośrednio chroni budowlę przed wpływami atmosferycznymi. Dobre wykonanie poszycia dachowego ma ogromny wpływ na trwałość obiektu. Chodzi głownie o to, by zabezpieczało przed wilgocią, musi też wytrzymać podmuchy wiatru i zmiany temperatury otoczenia.
Dekarz musi zadbać o przygotowanie stanowisk do wykonania wszystkich czynności. Rodzaj rusztowań i pomostów zależy od rodzaju i kąta nachylenia konstrukcji dachu. Praca na wysokości wymaga szczególnych zabezpieczeń, więc muszą być one niezawodne, a jednocześnie nie mogą zbytnio ograniczać ruchów osób pracujących.
Ważnym etapem pracy dekarza jest wykonywanie rysunków roboczych i podejmowanie decyzji o ilości elementów poszycia, ich połączeniu i wykończeniu krawędzi. Rysunki kreśli się w oparciu
o zasady geometrii rzutów. Konieczne jest rozrysowanie bryły, jaką stanowi konstrukcja dachu, na płaszczyźnie. Od dobrego, precyzyjnego przygotowania rysunków zależy postęp prac i czas ich trwania, zużycie materiałów, a co za tym idzie koszty.
Blacharz
To rzemieślnik specjalizujący się w obróbce i kształtowaniu elementów z blachy (pokryć dachowych, obróbek dekarskich, systemów orynnowania czy też okładzin elewacyjnych). Jest ona jednym z najtrudniejszych tworzyw. Konstruowanie poszycia z różnych rodzajów blach szlachetnych (między innymi miedzianych, cynkowo-tytanowych) to szczyt umiejętności dekarskich, często z pogranicza metaloplastyki. Wszystkie inne technologie krycia dachów – na przykład dachówkami ceramicznymi, cementowymi, bitumicznymi – są łatwiejsze. Blacharz również naprawia elementy pokryć blacharskich o charakterze zabytkowym i artystycznym.
Do zadań blacharza należy czytanie planów technicznych, wykonywanie pomiarów, sprawdzanie jakości materiałów, obróbka i kształtowanie elementów z blach i profili (cięcie, kształtowanie), łączenie (nitowanie, klejenie, połączenia śrubowe i za pomocą zamków) oraz demontaż i montaż elementów z blachy.
Z punktu widzenia technologii, praca blacharza polega, ogólnie rzecz biorąc, na nadawaniu arkuszowi blachy odpowiedniego kształtu – zgodnie z rysunkiem technicznym lub z modelem. Zakres wykonywanych przy tym czynności jest szeroki. Obróbka blachy sprzedawanej w arkuszach wymaga dobrze przygotowanego warsztatu oraz wielu specjalistycznych narzędzi. Kolejność poszczególnych czynności jest zawsze ta sama: trasowanie, cięcie, kształtowanie i łączenie elementów. Najważniejszą
i najtrudniejszą z nich jest trasowanie, polegające na rysowaniu w skali 1:1 bezpośrednio na blasze płaskiego planu danego elementu. Rysowanie tych planów jest dość trudne, opiera się
o zasady geometrii wykreślnej i wymaga dużej dokładności. Kolejnym etapem pracy blacharza jest wycięcie przedmiotu, na przykład za pomocą nożyc ręcznych lub elektrycznych, a następnie kształtowanie jego formy – zwijanie, usztywnianie obrzeży blachy drutem, zaginanie.
Charakterystyczną w zawodzie cechą jest wyjątkowo szeroki zestaw specjalistycznych narzędzi i sprzętu używanego na różnych stanowiskach pracy. Do gięcia blacharz używa różnych narzędzi, między innymi zaginadła, szczypiec blacharskich, prasy. Często poszczególne detale dopasowuje ręcznie. Robi przy pomocy drewnianego młotka i klepaczki gumowej. Młotki o różnym kształcie, wykonane z drewna, gumy lub metali, są bardzo ważnym narzędziem blacharza, a wyprostowanie blachy czy idealne dopasowanie jej do foremników za ich pomocą – to największa umiejętność blacharza, wymagająca lat praktyki. Uniwersalne wyposażenie warsztatu powinno obejmować: stoły ślusarskie, imadła, obrabiarki do metali (tokarki), podstawowe maszyny blacharskie (krawędziarka, zawijarka, zaginarka, żłobiarka), nożyce stołowe i gilotynowe, prasę, urządzenia do spawania gazowego, urządzenia do wykonywania powłok ochronnych.
