Kontynuując temat o ubezpieczeniach na czas trwania budowy, warto zwrócić uwagę na rodzaje umów ubezpieczeń, praktycznie niezbędnych przy prowadzeniu budowlano-montażowej inwestycji.
Tekst Jacek Baranowski
Ubezpieczenia budowlano-montażowe funkcjonują w Polsce już od początku lat 90. ubiegłego wieku. W tym czasie zostały zmodyfikowane i dostosowane do realiów oraz obowiązującego prawa. Początkowo funkcjonowały one głównie na wzorcach monachijskich wprowadzonych przez niemieckiego ubezpieczyciela i reasekuratora MunichRe. Ich oryginalne formy i nazwy to:
1. Ubezpieczenia ryzyk budowy – CAR (ang. Contractors’ All Risks), zwane również ubezpieczeniem wykonawców od wszelkich ryzyk, związanych z realizacją prac budowlanych. Ubezpieczenie stosowane samoistnie przy konstrukcji budynków oraz budowlanych pracach inżynieryjnych, które wymagają niewielkiego wkładu prac montażowych (windy, urządzenia klimatyzacyjne itp.).
2. Ubezpieczenie ryzyk montażu – EAR (ang. Erection All Risks), obejmujące ochroną ubezpieczeniową ryzyka związane z montażem wszelkiego rodzaju maszyn mechanicznych, elektrycznych, ciągów technologicznych itd. Występuje samoistnie przy ubezpieczeniu konstrukcji wyposażenia technicznego i budowli, które wymagają niewielkich budowlanych prac inżynieryjnych (fundamenty, wzmocnienie podstaw maszyn, wyrównanie terenu itp.).
Ubezpieczenie ryzyk budowlanych może składać się z 3 działów (sekcji) Ubezpieczenia:
I. od szkód materialnych (obejmujące przedmiot prac kontraktowych i koszty dodatkowe, np. usunięcie pozostałości po szkodzie).
II. Odpowiedzialności Cywilnej (dotyczy OC Ubezpieczonych za szkody wyrządzone osobom trzecim).
III. utraty zysku inwestora (ALoP – Advanced Loss of Profit) – zabezpiecza planowany wynik finansowy inwestora w celu zminimalizowania kosztów związanych z opóźnieniami oddania do użytkowania inwestycji w wyniku szkody pokrytej z sekcji I.
W ramach dwóch pierwszych sekcji ubezpieczeń CAR / EAR Ubezpieczającym (bezpośrednim płatnikiem składek do zakładu ubezpieczeń) może być:
- Inwestor – zlecający wykonanie robót budowlano-montażowych,
- Wykonawca Generalny – reprezentujący także wszystkich podwykonawców i ich podwykonawców zaangażowanych kontraktowo w wykonywanie robót.
Ubezpieczonymi (korzystającymi z ochrony ubezpieczeniowej w sekcji I i II) powinni być zawsze wszyscy uczestnicy projektu budowlano-montażowego uwidocznieni w kontrakcie, czyli zarówno strona zlecająca prace (Inwestor), jak i strona realizująca prace (Wykonawca Generalny i wszyscy Podwykonawcy). To bardzo ważna informacja także dla wszystkich Podwykonawców, wykonujących niektóre specjalistyczne prace budowlane (w tym firm dekarskich), gdyż w razie poważnej szkody w przedmiocie prac wywołanych na przykład zdarzeniami losowymi – siłami przyrody, poszkodowanym może być także firma dekarska. Zniszczeniu ulegnie wykonana przez nią praca (fragment ubezpieczonego obiektu budowlanego) wymagająca ponownie nakładu pracy i użycia nowych materiałów budowlanych ze strony firmy podwykonawczej (na przykład dekarskiej). Podwykonawca przed przystąpieniem do prac powinien mieć pewność, iż kontrakt budowlano-montażowy, w którym będzie Podwykonawcą korzysta z tego ubezpieczenia i znać warunki ubezpieczenia. W razie szkody, jako ubezpieczony może ubiegać się o odszkodowanie od ubezpieczyciela zgodnie z warunkami ubezpieczenia CAR/EAR.
Podwykonawca (w tym firma dekarska) w ubezpieczeniu CAR/EAR powinien także korzystać z ochrony ubezpieczeniowej w ramach II sekcji, czyli ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej (OC) Deliktowej. Ubezpieczenie OC zabezpiecza wszystkie strony i uczestników kontraktu budowlano-montażowego w razie szkód wyrządzonych czynem niedozwolonym osobom trzecim, ale także współubezpieczonym w ramach ubezpieczenia CAR/EAR. Warunkiem takiej ochrony jest jednak rozszerzenie standardowego zakresu ubezpieczenia i włączenie do umowy opcji ubezpieczenia OC Wzajemnej na wypadek szkód wyrządzonych wzajemnie przez uczestników kontraktu budowlanego. Ten rodzaj ubezpieczenia OC nie obejmuje jednak szkód wyrządzonych z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania prac kontraktowych, czyli OC Kontraktowej. To domena ubezpieczenia OC zawieranego przez wykonawców – w tym firmy dekarskie – jako Podwykonawców. Dobrym rozwiązaniem w tym zakresie może być umowa ubezpieczenia OC dla członków PSD.
Miejscem ubezpieczenia dla ubezpieczeń CAR/EAR jest plac budowy. Można je rozszerzyć o miejsca składowania materiałów budowlanych poza placem budowy lub w trakcie przewozu drogą lądową. Przedmiotem ubezpieczenia są obiekty:
- budowlane (budynki, obiekty przemysłowe i magazynowe, budowle),
- montażowe (konstrukcje szkieletowe, maszyny: pompy, turbiny, rurociągi, generatory).
Za dodatkową opłatą ubezpieczeniem mogą być objęte:
- materiały lub elementy i urządzenia do wbudowania bądź zamontowania,
- sprzęt, narzędzia, wyposażenie budowlane i montażowe, zaplecze budowy (baraki magazynowe, rusztowania, doprowadzenie energii elektrycznej i wody, drogi i ogrodzenia które są bazą zaplecza budowy),
- maszyny budowlane, maszyny i urządzenia do montażu,
- koszty uprzątnięcia pozostałości po powstałej szkodzie objętej ubezpieczeniem.
Wyłączenia z umowy
Omawiając podstawowe informacje o zakresie ochrony ubezpieczeniowej nie sposób nie wspomnieć o wyłączeniach lub ograniczeniach odpowiedzialności zakładów ubezpieczeń. Są one zwykle podzielone na dwie zasadnicze grupy:
- Wyłączenia ogólne – lista ryzyk opisanych w OWU, niezależnie od towarzystwa ubezpieczeniowego, są bardzo podobne – poniżej ryzyka wyłączane z ubezpieczenia:
- umyślne działanie, rażące niedbalstwo ubezpieczonego,
- wojna, działania wojenne, rewolucja i inne zdarzenia o podobnym charakterze,
- strajk, bunt, rozruchy i zamieszki wewnętrzne itp.,
- zjawiska związane z działaniem energii nuklearnej,
- szkody górnicze,
- kary umowne, sądowe, szkody wynikłe z opóźnienia realizacji kontraktu,
- udział własny ubezpieczonego lub franszyzy redukcyjnej.
- Wyłączenia szczególne – są ustalane indywidualnie dla każdego kontraktu. Często są to straty lub uszkodzenia:
- spowodowane wadliwym wykonaniem lub zaprojektowaniem,
- w sprzęcie budowlanym, spowodowane energią elektryczną, błędami obsługi, nieodpowiednią konserwacją,
- dokumentów, rysunków, projektów itp.,
- ujawnione dopiero podczas inwentaryzacji,
- spowodowane błędami projektowymi, materiałowymi.
- Wysokość składki ubezpieczeniowej jest uzależniona od czynników oceny ryzyka, a w szczególności od:
- wartości kontraktu oraz wysokości sum ubezpieczenia,
- przedmiotu i zakresu ubezpieczenia,
- rodzaju wykonywanych robót,
- miejsca wykonywania robót kontraktowych, położenia terenu budowy/montażu,
- otoczenia miejsca ubezpieczonych robót kontraktowych,
- technologii robót, warunków geotechnicznych oraz występujących zagrożeń,
- długości okresu ubezpieczenia, oraz także szkodowości.
- Suma ubezpieczenia ustalana jest odrębnie dla każdej części (sekcji) ubezpieczenia:
- prace kontraktowe,
- maszyny budowlane,
- OC.
Suma ubezpieczenia dla prac kontraktowych ma odpowiadać całkowitej wartości robót kontraktowych wraz ze wszystkimi materiałami, robocizną, frachtem, cłem i opłatami oraz materiałami i pozycjami dostarczonymi przez zleceniodawcę. Suma ubezpieczenia dla sprzętu, wyposażenia budowlanego, maszyn budowlanych i zaplecza obejmuje wartość nową, co oznacza koszt wymiany ubezpieczonych pozycji na nowe tego samego rodzaju i mocy.
W ubezpieczeniu OC suma ubezpieczenia ustalana jest na podstawie indywidualnej oceny wysokości możliwych roszczeń z tytułu potencjalnych szkód w związku z prowadzonymi pracami budowlanymi i montażowymi albo na podstawie zobowiązań zawartych w kontrakcie budowlanym.
Omówieniem ubezpieczenia ALoP tej szczególnej sekcji ubezpieczeń CAR/EAR zajmiemy się w kolejnym artykule.
Jak widać z powyższego bezpieczna inwestycja to także inwestycja odpowiednio ubezpieczona w zakresie przewidzianym dla poszczególnych jej uczestników. Warto jednak wyraźnie zaznaczyć, że decyzjom o doborze właściwych instrumentów ubezpieczeniowych dla procesu inwestycyjnego winno towarzyszyć przekonanie, że zawieranie umów ubezpieczenia i korzystanie z oferty zakładów ubezpieczeń należy realizować przy współpracy i za pośrednictwem brokera ubezpieczeniowego, który jako profesjonalista dostosuje zakres ochrony ubezpieczeniowej do faktycznych potrzeb ubezpieczającego.
