Od listopada 2024 roku każdy właściciel wózka widłowego jest zobowiązany do wykupienia ubezpieczenia OC dla swojego pojazdu. Obowiązek ten dotyczy zarówno firm, które wykorzystują wózki widłowe w codziennej działalności, jak i indywidualnych posiadaczy tych pojazdów.
Tekst Jacek Baranowski
Wiele firm dekarskich w swojej działalności wykorzystuje każdego dnia różnego rodzaju pojazdy – urządzenia, które można zaliczyć do pojazdów wolnobieżnych. Dla ułatwienia dalszej analizy aktualnego stanu prawnego w zakresie między innymi obowiązkowego ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej Posiadaczy Pojazdów Mechanicznych (OC PPM) – przytaczam za Ustawą o ruchu drogowym definicję pojazdu wolnobieżnego. Zgodnie z tym prawem pojazd wolnobieżny – pojazd silnikowy, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h, z wyłączeniem ciągnika rolniczego.
Przechodząc do ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, taki pojazd wolnobieżny został zakwalifikowany do definicji pojazdu mechanicznego ze wszystkimi tego konsekwencjami dla posiadaczy pojazdów wolnobieżnych, do których zaliczamy między innymi wózki widłowe, wózki podnośnikowe, koparko-ładowarki i inne pojazdy (maszyny) pełniące podobne funkcje związane z ich funkcją transportową oraz funkcją pracy.
Dokładnie 13 września 2024 roku uchwalono w Sejmie zmianę ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Ustawa ta weszła w życie 6 listopada 2024 roku. Nowelizacja wynikała z konieczności implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskie zmieniającej Dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczenia od takiej odpowiedzialności. Jedną z wiodących przyczyn zmian w prawie europejskim była konieczność uznania decyzji – orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Czego dotyczą zmiany w ubezpieczeniu OC pojazdów wolnobieżnych?
Przekształcenie w treści ustawy wprowadziło szereg zmian, ale z punktu widzenia tematu naszych rozważań skupiamy się na dwóch zasadniczych obszarach omawianej nowelizacji:
- definicji pojazdu mechanicznego oraz – co nie mniej ważne, a nawet ważniejsze;
- definicji ruchu pojazdu – w tym miejsca tego ruchu, które przesądza o obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC PPM.
Definicja pojazdu mechanicznego została utrzymana w dotychczasowym brzmieniu i raczej z punktu widzenia dekarzy-posiadaczy tego typu pojazdów nie wymaga ona dodatkowego komentarza.
Tym, co wydaje się BARDZO ISTOTNYM NOWUM dla dekarzy jest fakt, iż obecnie pojazdy wolnobieżne pomimo, że są użytkowane poza drogami (czyli na przykład na podwórzu, placu firmowym, miejscu budowy, a nawet hali magazynowej) podlegają omawianemu obowiązkowemu ubezpieczeniu OC PPM. Tym samym ruch pojazdu wolnobieżnego oznacza obecnie każde użycie pojazdu wolnobieżnego, które w czasie wypadku jest zgodne z funkcją pojazdu wolnobieżnego jako środka transportu, niezależnie od cech pojazdu i terenu, na którym pojazd wolnobieżny jest używany, oraz niezależnie od tego, czy jest on nieruchomy, czy też znajduje się w ruchu.
Co te zmiany oznaczają w praktyce?
Obecnie powyższe w praktyce oznacza, że:
- nie ma znaczenia to, czy pojazd wolnobieżny był dopuszczony do poruszania się po drodze/drodze publicznej;
- nie jest również istotne to, czy szkoda powstała na drodze/drodze publicznej;
- szkoda objęta OC PPM może powstać również na terenie, który nie jest uznawany za drogę (pole, las, wnętrze budynku itp.).
Według orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w odniesieniu do pojazdów wielofunkcyjnych, które oprócz normalnej funkcji środka transportu, mogą być używane w określonych okolicznościach jako narzędzie pracy, należy każdorazowo badać, która z wymienionych funkcji przyczyniła się do powstania zdarzenia (szkody). Tym samym należy każdorazowo ustalić, czy w chwili wypadku ubezpieczeniowego, w którym taki pojazd wolnobieżny uczestniczył, był on używany głównie jako środek transportu, w którym to przypadku takie użycie może być objęte zakresem pojęcia ruchu pojazdów w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy, czy też wykorzystywany był jako narzędzie pracy, kiedy to dane użycie nie może być objęte zakresem tego pojęcia.
Obecnie pojazdy wolnobieżne pomimo, że są użytkowane poza drogami (czyli na przykład na podwórzu, placu firmowym, miejscu budowy, a nawet hali magazynowej) podlegają omawianemu obowiązkowemu ubezpieczeniu OC PPM.
Co się stało wraz z implementacją Dyrektywy?
Dyrektywa usankcjonowała definicję pojęcia, które dotychczas nie było w niej zdefiniowane, jednak było jednoznacznie definiowane w orzecznictwie TSUE. TSUE uznał, że ruch pojazdu jest autonomicznym pojęciem prawa Unii Europejskiej, co oznacza, że ustawodawca krajowy nie jest uprawniony do nadawania mu innego (węższego lub szerszego) znaczenia na użytek krajowego ubezpieczenia OC PPM.
Polskie sądy powszechne w tym Sąd Najwyższy (SN) niekiedy interpretowały pojęcie ruchu pojazdów w sposób odbiegający od wyroków TSUE. Co więcej, SN często zrównywał ruch z art. 436 kc z ruchem z w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, czyli zdecydowanie szerzej, a na pewno lepiej zabezpieczając interes osób poszkodowanych w wyniku wypadków ubezpieczeniowych ubezpieczonych w ramach obowiązkowego ubezpieczenia OC PPM.
Pomimo upływu czasu od daty wejścia w życie nowych regulacji w polskim systemie prawnym nadal osoby zajmujące się na co dzień zagadnieniami dotyczącymi tymi rodzajami ubezpieczenia i nowymi regulacjami zadają pytania, na które nie ma prostych i pewnych odpowiedzi w oparciu o orzeczenia SN, które nie tworzą nowego prawa, ale wytyczają drogi i sposoby interpretacji także na przyszłość. Omówieniu przykładowych sytuacji i scenariuszy wypadkowych (szkodowych) poświęcę kolejny artykuł.
Obecnie najważniejsze dla dekarzy, którzy mają i użytkują pojazdy wolnobieżne, jest to, że muszą oni zawrzeć dla tych pojazdów obowiązkowe ubezpieczenie OC ppm i jednocześnie mieć dobrowolne ubezpieczenie OC w związku z prowadzoną działalnością lub posiadanym mieniem.
JACEK BARANOWSKI
Wiceprezes zarządu Pierwszego Polskiego Domu Brokerskiego
SAGA Brokers Sp. z o.o., ul. Słoneczna 15A, 60-286 Poznań,
www.sagabrokers.pl.
