Płaskie dachówki i blachodachówki modułowe wymagają szczególnego traktowania podczas planowania, transportu i montażu. Zakończenie budowy dachu to jednak nie koniec. Co jeszcze wpływa na trwałość takich pokryć?
Opracowanie IWONA SZCZEPANIAK
Każdy system jest tak mocny jak jego najsłabsze ogniwo. Dotyczy to także dachu. Wzrost popularności płaskich dachówek i blachodachówek sprawił, że możliwości ich doboru i użycia jest wiele. W poprzednich materiałach tego cyklu opisaliśmy już kwestie planowania takiego pokrycia oraz jego właściwego transportu i montażu. Jak sprawić, żeby dach działał bezawaryjnie przez co najmniej kilkadziesiąt lat?
Co wpływa na trwałość dachu?
Trwałość dachów jest bardzo ważna, choćby ze względu na to, że remont lub wymiana pokrycia to spory kłopot i koszty. Co jednak kryje się pod pojęciem trwałość dachu? To pewność, że przez określony czas jego parametry się nie pogorszą i – pomimo upływu lat – będzie pełnić swoje zadanie i wciąż dobrze wyglądać. Warto podkreślić, że trwałość nie dotyczy tylko pokrycia, lecz całego dachu i zależy od wielu czynników, które powinny być brane pod uwagę zarówno na etapie projektowania, jak i realizacji. Bo co z tego, że dachówki lub blacha będą w dobrym stanie, jeżeli wstępne krycie z papy na deskowaniu lub membrany dachowej będzie nieszczelne, a elementy więźby zostaną zawilgocone? Dlatego właśnie pojęcie trwałości dachu obejmuje także materiały stosowane do wstępnego krycia, które ochronią ocieplenie i więźbę, właściwą wentylację pokrycia dachowego wraz z zabezpieczeniem przed szkodnikami, a nawet system rynnowy.
Najlepszym wyborem byłoby więc pokrycie dachowe o trwałości kilkudziesięciu lat, o którym można „zapomnieć” po jego ułożeniu, ale takiego na rynku jeszcze nie ma. Na pewno też żadne z nawet najtrwalszych obecnie pokryć dachowych nie będzie tak trwałe jak zapewnia producent, jeśli zostanie niewłaściwie dobrane do otoczenia domu albo będzie nieprawidłowo ułożone. Bo sposób montażu pokrycia ma bardzo duży wpływ na stan innych elementów dachu. Trwałość pokryć dachowych nie zależy też wyłącznie od jakości materiałów, z których je wykonano, ale także od eksploatacji, na przykład mycia, konserwacji czy usuwania śniegu z połaci.
Jednym z najważniejszych elementów kompleksowego podejścia do trwałości dachu jest spójność zastosowanej technologii. Częstym problemem na budowach jest modyfikowanie projektowanych rozwiązań bez pełnej świadomości ich konsekwencji (więcej o zmianie pokrycia pod tym linkiem). Na przykład, zmiana rodzaju izolacji termicznej z wełny mineralnej na izolację nakrokwiową wymaga innego podejścia do szczelnego połączenia izolacji dachu z izolacją ścian budynku. Zaniedbanie tego aspektu może prowadzić do poważnych problemów z efektywnością energetyczną i szczelnością.
Podobnie jest ze zmianą materiału termoizolacyjnego na piankę natryskową, która jest dostępna jako otwartokomórkowa i zamkniętokomórkowa. Wybór jednego z tych wariantów już na etapie projektowania wymaga odpowiedniego dopasowania układu warstw dachu, aby uniknąć problemów z kondensacją pary wodnej i w konsekwencji zawilgoceniem warstw dachu, a nawet jego konstrukcji.
Nie mniej istotna – także w kwestii materiału do izolacji termicznej – jest wentylacja dachu. Niezależnie od rodzaju pokrycia, prawidłowo zaprojektowana i działająca wentylacja ma kluczowe znaczenie dla żywotności całej konstrukcji. Prawidłowa wentylacja dachu jest kluczowa dla zarządzania wilgocią oraz regulacji temperatury w konstrukcji dachowej, co ma bezpośredni wpływ na trwałość materiałów. Brak właściwego przepływu powietrza może przyczynić się do przyspieszonego zużycia materiałów dachowych oraz powstania problemów związanych z wilgocią, co może prowadzić do uszkodzeń więźby dachowej. Rozwiązania takie jak okapowa łata wentylacyjna, taśmy kalenicowe z siatką czy perforowane obróbki blacharskie zapewniają odpowiednią cyrkulację powietrza, redukując ryzyko kondensacji oraz rozwoju pleśni. Dodatkowo większość ze stalowych elementów wentylacyjnych skuteczni chroni wlotowe i wylotowe szczeliny wentylacyjne przed owadami i gryzoniami, to szczególnie ważne w kontekście ochrony dachu przed kunami, które ze względu na środowisko, jakie panuje w warstwie najczęściej stosowanej izolacji termicznej z wełny mineralnej, oraz trudno dostępne dla ludzi miejsce, jakim jest zabudowana przegroda dachowe, często bywa nieproszonym gościem na poddaszach, niszcząc warstwę termoizolacji.
Warto też uświadomić inwestorów, że trwałość dachu w dużej mierze zależy od zastosowania systemowych rozwiązań, które zapewnią spójność wszystkich elementów konstrukcyjnych. Współczesne technologie dachowe oferują szeroką gamę obróbek blacharskich i akcesoriów, które można dostosować do różnych rodzajów pokryć – nie tylko dachów stalowych, ale także z dachówek ceramicznych i betonowych. Obróbki takie jak pasy nadrynnowe, rynny koszowe, obróbki desek okapowych i szczytowych czy elementy wentylacyjne są kluczowe dla zapewnienia szczelności, ochrony przed wilgocią oraz efektywnej wentylacji dachu. W dachach krytych płaskimi blachodachówkami modułowymi, systemowe podejście zakłada, że każdy element – od pokrycia po akcesoria – jest zaprojektowany w taki sposób, aby współpracować z resztą konstrukcji. Na przykład, pasy nadrynnowe i obróbki koszowe zapewniają skuteczny odpływ wody, co minimalizuje ryzyko przecieków i uszkodzeń dachowych. Podobnie obróbki desek okapowych i szczytowych chronią newralgiczne miejsca przed działaniem czynników atmosferycznych, co znacząco wpływa na wydłużenie żywotności pokrycia.
Wszystkie te aspekty pokazują, jak ważne jest, aby każdy etap – od projektu, przez dobór materiałów, po wykonawstwo – był odpowiednio skoordynowany. Wprowadzanie zmian bez pełnej analizy technologii czy oszczędności na jakości materiałów mogą negatywnie wpłynąć na trwałość i funkcjonalność dachu. Dlatego tak istotne jest trzymanie się założeń projektowych oraz dokładne dostosowanie materiałów do specyfiki konstrukcji.
Wprowadzanie zmian bez pełnej analizy technologii czy oszczędności na jakości materiałów mogą negatywnie wpłynąć na trwałość i funkcjonalność dachu.
Jak przedłużyć życie dachu?
Jak już ustaliliśmy, właściwie wykonane pokrycie z materiału bardzo dobrej jakości powinno przetrwać bez szkody wiele lat. Dachówki zachowują swoją trwałość przez co najmniej 50 lat. Dla blach powlekanych renomowanych producentów ten okres wynosi 20-30 lat, a w przypadku dostępnych powłok poliuretanowych – nawet 50 lat (większość z producentów pokryć stalowych udziela 50-letniej gwarancji technicznej). Można ten czas wydłużyć, jeśli będzie się dbać o pokrycie w odpowiedni sposób. Dlatego bezpośrednio po zakończeniu montażu pokrycia z blachy, powinny być usunięte wszystkie ścinki i opiłki powstałe podczas jej docinania. Pozostawione na połaci resztki metalu pod wpływem wysokich temperatur wtapiają się w warstwę lakierniczą, uszkadzają ją i finalnie doprowadzają do korozji.
Znaczący wpływ na trwałość pokryć dachowych mają okresowe przeglądy techniczne, które są ustawowym obowiązkiem każdego właściciela obiektu lub jego zarządcy, opisanym w Dzienniku Ustaw Prawo Budowlane, wart. 61., na podstawie którego właściciel lub zarządca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne użytkowanie obiektu. Inwestorzy zostali zobowiązani przez ustawę do zapewnienia bezpiecznego ich użytkowania w razie wystąpienia czynników zewnętrznych, oddziaływujących na obiekt, które mogą być związane z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: silne wiatry, intensywne opady i wyładowania atmosferyczne, w wyniku których może nastąpić uszkodzenie domu, a w konsekwencji zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. W związku z tym, obiekty budowlane (w tym dachy i ich pokrycia) powinny być w okresie użytkowania poddawane przez ich właścicieli okresowym kontrolom, w tym:
- co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu, oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych) mogących oddziaływać bezpośrednio lub pośrednio na powiązanych z konstrukcją i pokryciem dachowym;
- co najmniej raz na pięć lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania, a także estetyki obiektu budowlanego,
- za każdym razem przy wystąpieniu okoliczności i oznak świadczących o jakimkolwiek zagrożeniu obiektu.
Przegląd dachu powinien być przeprowadzony pod kątem jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej.
Stan techniczny i trwałość dachu wynikają bowiem nie tylko z jakości użytych materiałów i prawidłowej budowy dachu, ale również z bieżącego kontrolowania stanu samego pokrycia, obróbek blacharskich, zabezpieczeń przeciwśnieżnych, komunikacji dachowej czy przebić przez dach, na przykład masztów antenowych czy paneli fotowoltaicznych. To również kontrola systemów odwadniających – rynien i rur spustowych.
Przegląd jest po to, by na bieżąco diagnozować uszkodzenia i je wyeliminować. Usuwanie drobnych szkód jest mniej kłopotliwe, a w dodatku znacznie tańsze, ponieważ pozwala uniknąć generalnego remontu dachu. Niejednokrotnie przyczyną uszkodzeń wszystkich warstw dachu i jego konstrukcji mogą być procesy zachodzące we wnętrzu. Uszkodzenia mechaniczne w miarę łatwo wykryć i naprawić, lecz nie można już tego powiedzieć o „zużyciu” warstw dachu w wyniku zachodzących w nich procesów fizycznych, które z pozoru wyglądają na błahe, i którym zazwyczaj nie poświęca się zbyt wiele uwagi. Bywają pomijane już na etapie projektowania, a właśnie wtedy powinny być dobierane do odpowiednich możliwości wykonawczych oraz warunków późniejszej eksploatacji. Każdy wyrób opuszczający wytwórnię powinien spełniać standardy jakości narzucone mu normami i aprobatami. Jest też objęty gwarancją producenta. Niemniej jednak szkody w pokryciach dachowych się zdarzają.
Aby przedłużyć trwałość dachu, należy o niego po prostu dbać poprzez stosowanie się do wymagań producentów i zasad udzielania gwarancji. Nikt nie wie tego lepiej niż dekarze, że konserwacja dachu i rynien często jest bagatelizowana, co prowadzi potem do wielu kłopotów. Nawet pozornie niewielkie uszkodzenia mogą powodować nieszczelności, przez które sączy się woda z deszczu lub topniejącego śniegu. Stałe zawilgocenie stanowi poważne zagrożenie dla stanu technicznego całego budynku. Z czasem może prowadzić do zawilgocenia murów, rozwoju grzybów (w tym pleśni), a nawet osłabienia konstrukcji. Takie szkody wymagają kosztownych napraw i remontów, dlatego lepiej im zapobiegać poprzez regularne przeglądy i prace konserwacyjne, które są znacznie prostsze i tańsze. Konserwacja jest bowiem znacznie łatwiejsza niż kosztowny remont pokrycia i wykończenia poddasza.
Dobrą praktyką przyczyniającą się do przedłużenia trwałości dachu jest założenie „Książki serwisowej dachu”. Jest w niej miejsce na wpisanie wszystkich istotnych informacji o wykonanym dachu. Znajdziemy w niej między innymi opis techniczny, spis zastosowanych materiałów, warunki gwarancyjne, serwisowanie, przebieg napraw oraz wiele innych pozycji.
Jak inwestorzy powinni dbać o dach?
Nie tylko wykonawcy mogą powodować problemy z dachem krytym płaskimi dachówkami i blachodachówkami modułowymi. Przyczyną powstawania usterek lub awarii może być także niewłaściwa eksploatacja.
Przede wszystkim, należy pamiętać, że projekt dachu jest opracowywany wedle wytycznych podanych przez właścicieli. Ma on zatem rozwiązania przystosowane do konkretnych funkcji, jakie ma spełniać dach. Oznacza to, że właściciele nie powinni dowolnie zmieniać przeznaczenia dachu i dodatkowo go obciążać. Wszelkie zamiary przeprowadzenia wszelkich modyfikacji dachu, należy koniecznie skonsultować z projektantem. Należy pamiętać, że dach to system – jego elementy powinny więc być tak dobrane, aby gwarantowały trwałość konstrukcji przez wiele lat.
I tak – zgodnie z przepisami budowlanymi (Rozporządzenie ministra infrastruktury z 1 stycznia 2018 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, paragraf 308 ust. 4 ), akcesoria komunikacyjne powinny być zamontować, jeśli połacie dachu mają kąt nachylenia powyżej 25° oraz na dachu pokrytym materiałami łamliwymi (tłukącymi). Konieczne są wówczas dojścia do kominów, urządzeń technicznych oraz anten radiowych i telewizyjnych, a na dachach o spadku ponad 45° powinny być zamocowane stałe uchwyty dla lin bezpieczeństwa lub bariery ochronne nad dolną krawędzią dachu. Dojścia te powinny mieć zabezpieczenia przed poślizgiem. Jednak także przy mniej stromych dachach akcesoria komunikacyjne okazują się bardzo przydatne, choćby wówczas, gdy zachodzi konieczność poruszania się po dachu zimą, gdy pokrycie może być oblodzone.
W przepisach budowlanych nie ma za to – niestety – zaleceń dotyczących stosowania barier śniegowych. Zwykle właśnie na tych elementach oszczędzają inwestorzy domów jednorodzinnych, a po czasie zlecają ich montaż na gotowym dachu. Oprócz tego na istniejących dachach często są montowane systemy fotowoltaiczne. Przed ich instalacją należy upewnić się, że taka modyfikacja jest możliwa pod względem nośności konstrukcji dachowej. Sposób montażu zarówno systemów komunikacji i przeciwśniegowych, jak i fotowoltaicznych należy przede wszystkim dobrać do rodzaju pokrycia dachowego i odpowiednio zaplanować. Taką modernizację dachu ułatwiają pokrycia z płaskich blachodachówek modułowych, dzięki temu, że możliwy jest ich montaż w dowolnym kierunku.
Niezależnie od rodzaju montowanych na istniejącym dachu elementów, trzeba pamiętać o ostrożnym poruszaniu się po z płaskich dachówkach i blachodachówkach modułowych, a sam montaż dodatkowych elementów przeprowadzić w taki sposób, aby nie uszkodzić pokrycia dachu. Dotyczy to szczególnie blachodachówek. Ich niszczenie przyspiesza chodzenie po nich w butach z twardą podeszwą. Łatwo w ten sposób zniekształcić profil pokrycia lub porysować cienką powłokę. Jeśli już konieczne jest wejście na dach, to tylko w miękkim obuwiu.
Wszystkie pokrycia dachowe są narażone na działanie czynników atmosferycznych. Poddawane są ciągłemu testowi przez słońce, zmiany temperatury (latem +60°C, zimą -30°C), opady atmosferyczne (w tym agresywne kwaśne deszcze) i lód. Zmieniający się klimat powoduje, że czasem materiał pokrycia zostaje uszkodzony i potrzebne są niewielkie naprawy. Jeśli chodzi o dachówki płaskie inwestorzy powinni mieć ich odpowiedni zapas. Jeżeli nie byli zapobiegliwi, trzeba będzie poszukać danego modelu i potrzebnym kolorze u producentów lub kolegów po fachu.
Łatwiej jest z płaskimi blachodachówkami modułowymi. Dzięki sprawdzaniu jakości wsadu można uzyskać tę samą barwę i połysk nawet po wielu latach. Trzeba jednak pamiętać, że jak na każde pokrycie dachowe również na blachodachówki działa promieniowanie UV, które szczególnie w pierwszych latach eksploatacji pokrycia doprowadza do zmiany jego barwy kolorystycznej. Zjawisko to zwykle jest niewidoczne dla użytkowników, jeśli zmiany zachodzą równomiernie na połaciach dachowych. Jeżeli konieczna jest wymiana elementów, na przykład po dwóch latach eksploatacji, będą widoczne różnice, nawet jeśli producent zapewnia stałość kolorystyczną tyczy się to elementów, na które promieniowanie UV nie oddziaływało.
Co warto uświadomić inwestorom?
Eksploatacja dachu ma kluczowe znaczenie dla jego trwałości i funkcjonalności. Regularne użytkowanie i odpowiednie zarządzanie dachowym systemem przekłada się na wydłużenie jego żywotności oraz ograniczenie ryzyka kosztownych napraw. Kluczowe aspekty eksploatacji dachu obejmują jego konserwację, właściwą pielęgnację, regularne przeglądy oraz szybkie reagowanie na wszelkie uszkodzenia.
- Przeglądy techniczne. Regularna inspekcja dachu pozwala na wczesne wykrycie potencjalnych problemów, takich jak przecieki, pęknięcia, korozja czy uszkodzenia spowodowane przez czynniki atmosferyczne. Uszkodzenia pokrycia dachowego, niezależnie od ich wielkości, mogą z czasem prowadzić do poważniejszych problemów, w tym osłabienia konstrukcji nośnej.
- Utrzymanie odpowiedniej wentylacji. Prawidłowo funkcjonujący system wentylacyjny dachu pozwala na kontrolę temperatury i wilgotności w przestrzeni pod pokryciem. Brak wentylacji może prowadzić do kondensacji wilgoci, co sprzyja korozji, gniciu drewnianych elementów oraz rozwojowi pleśni. Prawidłowe działanie wentylacji wpływa również na komfort cieplny w budynku oraz zmniejsza ryzyko przegrzewania pokrycia dachowego w lecie.
- Usuwanie zanieczyszczeń i dbanie o drożność rynien również mają duży wpływ na eksploatację dachu. Zalegające liście, gałęzie czy śnieg mogą blokować odpływ wody, co zwiększa ryzyko powstawania przecieków i uszkodzeń. Z kolei nieodśnieżany dach może być narażony na przeciążenia, co może prowadzić do deformacji jego konstrukcji.
- Naprawy bieżące. Nawet drobne uszkodzenia, takie jak nieszczelności, pęknięcia w dachówkach czy ubytki w uszczelnieniach, powinny być naprawiane natychmiastowo. Zaniechanie takich działań może prowadzić do pogłębienia uszkodzeń i konieczności przeprowadzenia bardziej kosztownych remontów w przyszłości.
