Połączenia ciesielskie kleszcze-krokiew
Każda więźba dachowa wykonana jest z szeregu oddzielnych elementów połączonych ze sobą w odpowiedni sposób. Prawidłowo wykonane złącze zapewnia przeniesienie z jednego elementu na drugi sił powstających na skutek działania obciążeń. Warto wiedzieć, jak właściwie wykonać takie połączenia.
Tekst Piotr Leń, Radosław Kupis
W więźbie dachowej kleszcze – podobnie jak jętki – pełnią funkcję łącznika krokwi z dwóch przeciwległych połaci. Zadaniem kleszczy jest przeciwstawianie się siłom rozpierającym dach. Montowane są parami obejmując krokiew. Dlatego wstępujące w nich siły są przede wszystkim siłami rozciągającymi element. Pozwala to stosować znacznie smuklejsze przekroje drewna. Najstarszym sposobem połączenia kleszczy z krokwią jest połączenie gwoździowane – na gwoździe lub wkręty.
Innym rodzajem jest połączenie śrubowe. Wykonanie otworów w kleszczach i w krokwi pozwala ściągnąć elementy śrubą lub prętem gwintowanym.
Rozwiązaniem specjalnym jest wpuszczenie kleszczy w krokiew oraz wykonanie odpowiednich obróbek – tylko w krokwi, tylko w kleszczach lub w obydwu elementach. Wymaga to jednak doboru odpowiednich przekrojów.
Wprowadzenie między parę kleszczy przewiązek (czyli kawałków drewna, na przykład kawałków krokwi) pozwala zmienić charakter całego wiązara. W ten sposób spięte ze sobą kleszcze zwiększają swoją sztywność. Przewiązki znacząco zmniejszają ryzyko wyboczenia elementów z płaszczyzny wiązara. Dzięki temu mogą one przenosić zarówno siły rozciągające, jak i ściągające. Kilkumilimetrowe zmniejszenie długości kleszczy pozwala zniwelować wszelkie niedogodności drewna oraz połączeń. Dzięki temu deskowanie połaci lub rozkładanie membrany oparte będzie tylko o górną powierzchnię krokwi.
Kleszcze i jętki
W projektach budowlanych często pojawia się problem z poprawnym nazewnictwem takich elementów jak kleszcze i jętki. Chociaż oba typy elementów mogą występować dokładnie w tym samym miejscu, znacząco różnią się między sobą.
Jętki. To elementy stężające konstrukcję dachu w kierunku poprzecznym do jego osi. Jętka jest pojedyncza i jest umieszczona w płaszczyźnie wiązara. Licuje z krokwiami. Zwykle jętka ma przekrój krokwi. Zwar-ty przekrój oraz stosowane klasyczne typy połączeń z krokwiami sprawiają, że jętka optymalnie pracuje na ściskanie.
Kleszcze. To elementy stężające konstrukcję dachu w kierunku poprzecznym do jego osi. Zwykle występują parami obejmując krokwie z dwóch stron. Kleszcze wykonane są z desek, na przykład 40 x 140 cm. Smukły przekrój oraz stosowane typy połączeń z krokwiami sprawiają, że kleszcze optymalnie pracują jako ściągi. Kleszcze mogą również pracować na ściskanie po wstawieniu specjalnych przewiązek łączących je ze sobą.
Połączenie jętka-krokiew
Definicja jętki w systemie Dietrich’s 3D CAD/ CAM umożliwia wykonanie dwóch typów połączenia jętki z krokwiami. Najprostszym rozwiązaniem jest połączenie doczołowe. Jętka jest docięta pod kątem ustawienia krokwi. Druga opcja umożliwia wykonanie klasycznego połączenia czopowego między jętką a krokwią.
Tradycyjne połączenie jętki z krokwią, czyli nakładka z wrębem wymaga wykorzystania modułu D-CAM. W takim przypadku ustalamy proste połączenie doczołowe na etapie definicji jętki, aby je później zmodyfikować wstawiając nakładkę z wrębem jako połączenie docelowe.
Jętki mogą również pracować na rozciąganie, jeśli połączenie z krokwiami zostanie wykonane w formie nakładek z płyt drewno-pochodnych lub płytek perforowanych.
Połączenie kleszcze-krokiew
Połączenie kleszczy z krokwiami wykonywane jest w formie inżynierskiej, czyli nakładki z łącznikami. Kleszcze obejmując obustronnie krokiew tworzą naturalne nakładki. Bezpośrednie połączenie jest realizowane za pomocą łączników typu gwoździe lub wkręty. Dobór typu, liczby oraz sposób rozmieszczenia łączników, czyli wzór, wymaga obliczeń konstruktora.
Najczęściej jako łącznik wykorzystywana jest pojedyncza śruba lub pręt gwintowany. W tym celu generowany jest otwór w kleszczach oraz krokwi o średnicy dopasowanej do łącznika. Zastosowanie dodatkowych okuć w węźle w postaci pierścieni zęba-tych lub kolczastych pozwala zwiększyć nośność i sztywność połączenia.
Definicja połączenia kleszczy z krokwiami w module D-Dach Dietrich’s umożliwia kontrolę kształtu zakończenia kleszczy. To bardzo istotny, lecz często zaniedbywany detal połączenia.
Ścięcie pionowe końca. Dobrą praktyką jestobcięcie ostro zakończonych czół kleszczy ze względów bezpieczeństwa. Przypadkowe uderzenie na budowie cienkim końcem kleszcza może również łatwo doprowadzić do rozszczepienia drewna wzdłuż włókien i zniszczenia elementu. Zwykle wysokość ścięcia wynosi 1/3 wysokości kleszczy.
Odsunięcie od górnej krawędzi krokwi. Konstrukcja dachu pod wpływem obciążeń podlega odkształceniom. W celu zabezpieczenia membrany dachowej przed uszkodzeniem, wprowadza się odsunięcia ukośnego cięcia kleszcza od górnej krawędzi krokwi. Wielkość odsunięcia nie jest duża i zwykle waha się w przedziale od 1-2 cm.
Wykonanie połączenia za pomocą elektronarzędzi
Połączenie kleszczy z krokwiami polega na skręceniu kleszcza z krokwią. Zazwyczaj wykonuje się je za pomocą śrub metrycznych i wkrętów ciesielskich. Wystarczy przyciąć z długości element kleszcza. Najpierw musimy wytrasować element, następnie możemy go w prosty i szybki sposób przyciąć na zadaną długość. Cięcie z długości możemy wykonać pilarką łańcuchową Festool SSU 200 EB z szyną prowadzącą FS. Do tego celu możemy również użyć pilarki tarczowej HK 85 E z szyną FSK 420 wykonując cięcia pojedynczych elementów.
Po wytrasowaniu elementu i jego wycięciu przystępujemy do wiercenia otworów pod śruby. Do tego celu użyjemy wkrętarki DRC 18/4 Li 5,2 oraz statywu do wiercenia GD 460 A. Dzięki za-stosowaniu statywu mamy dokładne i precyzyjne wiercenie pod kątem prostym do płaszczyzny bocznej kleszczy i krokwi. Statyw wiertarski GD ma dwa pierścienie redukcyjne o średnicy 43 i 57 mm, co pozwala na współpracę z większością dostępnych urządzeń akumulatorowych i sieciowych. Do wiercenia możemy również użyć wiertarki sieciowej DR 20 E FF.
W elementach kleszczy dobrze jest wykonać wrąb, w którym osadzimy płatew. Wrąb na płatew wykonujemy zwykle na głębokość około 20 mm. Do tego celu użyjemy pilaki HK 85 E z głowicą do wręgowania VN-HK85 130×16-25 oraz szyną prowadzącą FS. Nacinając kleszcze kilka razy otrzymujemy wrąb o szerokości płatwi. Wrąb ten możemy również wykonać pilarką tarczową HK 132 z głowicą do zaciosów RS-HK 160×80. Operacje tę najwygodniej wykonać pakietowo, czyli ułożyć wszystkie kleszcze razem i przy zastosowaniu szyny prowadzącej odfrezować wrąb, w który wpasujemy dolną część płatwi.