Sukcesja – kiedy zabraknie szefa.
Tekst RAFAŁ PODBORSKI
Zdecydowana większość firm dekarskich prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, w której „szef” jest jednocześnie osobą zarządzającą firmą, pracodawcą i stroną wszelkich umów zawieranych w ramach działalności gospodarczej.
Co jednak stanie się z firmą, gdy „szefa” zabraknie?
W obecnym stanie prawnym raz ze śmiercią przedsiębiorcy kończy się de facto byt prawny prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa.
Innymi słowy firma przestaje istnieć.
Wiąże się z tym szereg problemów dotyczących zarówno sfery :
- prawa prywatnego (takich jak umowy, leasingi),
- jak i publicznego (między innymi zobowiązań podatkowych i ZUS),
które w praktyce uniemożliwiają lub znacząco utrudniają kontynuację bądź wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy.
Do najważniejszych z nich należą:
- ograniczone możliwości posługiwania się firmą (nazwą) przedsiębiorcy po jego śmierci;
- nikłe szanse na wznowienie działalności przedsiębiorstwa w razie braku porozumienia wszystkich spadkobierców w kwestii kontynuacji działalności przedsiębiorstwa, osiągniętego w krótkim czasie po otwarciu spadku;
- wygaśnięcie umów o pracę (umów zlecenia i o dzieło) i innych umów, jak chociażby tych na wykonanie dachu;
- wygaśnięcie pełnomocnictw, a także decyzji administracyjnych (na przykład koncesje, licencje, zezwolenia), niezbędnych do prowadzenia danego rodzaju działalności gospodarczej;
- brak możliwości kontynuacji rozliczeń podatkowych;
- przejęcie w zakresie uprawnień i obowiązków podatkowych praw o charakterze niemajątkowym, jakie przysługiwały spadkodawcy, wyłącznie pod warunkiem dalszego prowadzenia działalności gospodarczej przez spadkobiercę na własny na rachunek (art. 97 par. 2 ustawy – Ordynacja podatkowa);
- problem z dostępem do rachunku bankowego prowadzonego na potrzeby działalności przedsiębiorstwa i możliwością dokonywania z niego wypłat;
- zwrócenie w całości wraz z odsetkami (od dnia jej przekazania przez podmiot finansujący) pomocy publicznej otrzymanej na podstawie umów, które są w toku wykonywania.
Rozwiązaniem powyższych problemów wydaje się być ustanowienie zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Najprościej rzecz ujmując, ma to służyć przede wszystkim temu, aby przetrwała działalność gospodarcza osoby, która aktywnie prowadziła ją za życia.
I tu od razu trzeba podkreślić, że jest to rozwiązanie tymczasowe. Idea ustanowienia zarządu sukcesyjnego ma służyć temu, żeby w krytycznym momencie po śmierci właściciela była osoba
– albo można ją było szybko powołać – która zajmie się najpilniejszymi sprawami związanymi z kontynuowaniem działalności gospodarczej, tak aby bieżące zarządzanie firmą znalazło się w rękach jednej osoby, która zastąpi przedsiębiorcę.
KORZYŚCI Z USTANOWIENIA ZARZĄDU SUKCESYJNEGO PRZEDSIĘBIORSTWEM OSOBY FIZYCZNEJ
1. CIĄGŁOŚĆ UMÓW O PRACĘ
W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego z chwilą śmierci przedsiębiorcy umowy o pracę są kontynuowane na dotychczasowych zasadach. Nie ma konieczności dokonywania jakichkolwiek zmian w umowach czy też ich ponownego zawierania.
2. UMOWY NIE WYGASAJĄ
Dzięki powołaniu zarządu sukcesyjnego śmierć przedsiębiorcy nie oznacza kłopotów z realizacją bieżących umów. Zawarte umowy czy to leasingu, czy też dotyczące poszczególnych inwestycji mogą być kontynuowane przez zarządcę sukcesyjnego
– są realizowane i rozliczane na dotychczasowych warunkach.
3. UTRZYMANIE NUMERU NIP I ROZLICZANIE PODATKÓW NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH
Ustanowienie zarządu sukcesyjnego pozwala na posługiwanie się dotychczasowym numerem NIP przedsiębiorstwa, co w przypadku braku zarządu sukcesyjnego byłoby niemożliwe. Pozwala to również na kontynuowanie dokonywania rozliczeń podatkowych na dotychczasowych zasadach (plany amortyzacji itd.).
4. DOSTĘP DO KONTA FIRMOWEGO
Ustanowienie zarządu sukcesyjnego pozwala na korzystanie z konta firmowego przedsiębiorstwa na dotychczasowych zasadach, czyli możliwe jest dokonywanie zarówno wpłat, jak i wypłat z tego rachunku.
Oznacza to z jednej strony dostęp do środków zgormadzonych na rachunku, a z drugiej strony brak konieczności niezwłocznego informowania kontrahentów o zmianie rachunku bankowego, co w praktyce bywa kłopotliwe.
USTANOWIENIE ZARZĄDU SUKCESYJNEGO PRZEDSIĘBIORSTWEM OSOBY FIZYCZNEJ
Zasadniczo możliwe są dwa sposoby ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Pierwszy polega na tym, że właściciel wybierze określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego.
Drugi polega na tym, że przy okazji ustanawiania prokury zastrzeże, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Zastrzeżenie, że wskazany prokurent z chwilą śmierci przedsiębiorcy będzie pełnił funkcję zarządcy sukcesyjnego ma sens i jest warte rozważania w sytuacji, gdy przedsiębiorca wyraża chęć,
aby już za życia przyszły zarządca firmy (na przykład członek rodziny) włączył się w jego działalność.
Prokura jest szczególną formą pełnomocnictwa, które obejmuje prawo do podejmowaniu prawie wszystkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Analizując sprawę pod tym kątem prokura może być bardzo dobrym przygotowaniem do naturalnego i „gładkiego” przejścia prokurenta do obowiązków zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy.
Niezależnie od tego, jakie rozwiązanie zostanie wybrane, powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga zachowania formy pisemnej (w przypadku wskazania przez przedsiębiorcę czy też prokury przepisy mówią jednoznacznie, że forma pisemna musi być zachowana pod rygorem nieważności) oraz wymaga zgody samego zainteresowanego, czyli osoby, która ma pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego.
PODSUMOWANIE
Ustanowienie zarządu sukcesyjnego przedsiębiorstwa osoby fizycznej choć pozwala na utrzymanie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa i uniknięcia perturbacji związanych z nagłą śmiercią przedsiębiorcy, jest rozwiązaniem tymczasowym, które nie może zwalniać następców prawnych przedsiębiorstwa z zadania określenia dalszych kierunków rozwoju przedsiębiorstwa lub podjęcia decyzji co do tego, jak ma wyglądać przyszłość rynkowa przedsiębiorstwa zmarłego.
Na pewno można jednak stwierdzić, że przejęcie w tym najtrudniejszym momencie zaraz po śmierci przedsiębiorcy jego obowiązków przez zarządcę sukcesyjnego da oddech spadkobiercom i pozwoli na zastanowienie się nad dalszym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
RAFAŁ PODBORSKI
radca prawny, specjalista z zakresu prawa umów, windykacji należności, obsługi prawnej firm. Reprezentuje kancelarię prawną
Capita, 30-698 Kraków, ul. Moszyńskiego 9, www.kpcapita.pl; współpracuje z Oddziałem Małopolskim Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy.
