Za pomocą wkrętów łączy się wiele elementów konstrukcji dachu z drewna litego, klejonego, LVL. Pozwalają one zespolić ze sobą dwa lub kilka elementów i usztywnić ich wzajemne połączenie. Które z wkrętów wybierać i gdzie stosować?
Opracowanie IWONA SZCZEPANIAK
Oferta metalowych łączników jest ogromna, zatem bez większego trudu można znaleźć odpowiedni
rodzaj.
W ciesielstwie łączniki stosuje się najczęściej do więźb dachowych i łączenia konstrukcji drewnianych domów szkieletowych. Doświadczony cieśla z powodzeniem obędzie się bez metalowych łączników i będzie w stanie wznosić bez nich solidne konstrukcje. Niestety, takich fachowców jest coraz mniej, a umiejętność poprawnego wykonywania złączy ciesielskich – między innymi płetwowych, widlicowych, zakładkowych, czopowych, kołkowych, wtykowych – coraz rzadsza.
Przygotowanie drewna do łączenia tradycyjnego jest nie tylko czasochłonne, ale wymaga też sporego zaplecza narzędziowego. Szybciej jest użyć łączników. Ponadto zwiększą one precyzję połączeń i pozwolą ograniczyć zużycie drewna nawet o 50%, a to dlatego, że łączone tradycyjnie elementy drewniane muszą mieć większe przekroje, aby mogły zachować wystarczającą nośność.
W każdym połączeniu drewnianych elementów wybór odpowiednich łączników do drewna ma kluczowe znaczenie. Muszą pasować do sposobu połączenia. Trzeba więc rozważyć ich rodzaj i liczbę, aby złącze zyskało zakładaną wytrzymałość. Łączniki do drewna dostosowujemy także do wymiarów zespalanych elementów. Dotyczy to zarówno długości, jak i średnicy łączników.
Czasem dochodzą dodatkowe kryteria, na przykład wymogi estetyczne (kiedy ważne jest, żeby łącznik nie szpecił drewna widokiem swojego łebka).
Złącza należy wykonywać tak, aby drewniane elementy jak najściślej do siebie pasowały.
Pomiędzy stykającymi się płaszczyznami nie powinny pozostać żadne szpary. Czasem jeden łącznik nie zapewni dobrego docisku i trzeba użyć kilku. Trzeba jednak uważać i nie przesadzić z łącznikami do drewna. Użycie zbyt wielu może przynieść skutek odwrotny od oczekiwanego – spowodować znaczne osłabienie drewna w danym miejscu.
Obecnie najpopularniejszymi łącznikami stosowanymi w dekarstwie są ciesielskie wkręty konstrukcyjne. Coraz częściej zastępują one stosowane do tej pory gwoździe. Wykonane z ich zastosowaniem połączenia są trwalsze i solidniejsze niż gwoździowe. A to wszystko dzięki spiralnemu gwintowi, który mocno osadza się w drewnie i uniemożliwia wysuwanie się podczas pracy materiału.
Spośród wkrętów konstrukcyjnych do drewna najczęściej używa się wkrętów samonawieracjących. Mają one specjalnie zaostrzone zakończenie (szpic), które nie wymaga przygotowania elementu drewnianego do połączenia. Dodatkowo wkręty są zabezpieczone przed korozją przez wykonanie ze stali kwasoodpornej, ocynkowane galwanicznie, chromowanie lub mosiądzowanie. Te ze stali nierdzewnej warto stosować do konstrukcji drewnianych narażonych na częstsze działanie wody lub usytuowanych w środowisku o podwyższonym zasoleniu (na przykład w budynkach na terenach nadmorskich). Wkręty do drewna szybkomocujące mają natomiast powłokę woskową poprawiającą poślizg, co skutkuje szybszym ich
osadzaniem.
Wkręty różnią się między sobą kształtem łba.
Najczęściej wybiera się te z łbem stożkowym i talerzykowym. Pierwsze z nich wykorzystuje się wtedy, gdy konieczne jest zlicowanie łba wkrętu z powierzchnią drewnianego elementu. Trzeba jednak pamiętać, że podczas mocowania mogą podrywać włókna. Drugi rodzaj – wkręty o łbach talerzykowych, zwanych też podkładkowymi – mają dużo większą nośność. Zwiększają powierzchnię docisku. Używa się ich w miejscach niewidocznych, gdzie nie ma znaczenia uzyskanie płaskiej powierzchni.
Ważnymi elementami wkrętów są:
• karby na gwincie – przecinają włókna drewna podczas wkręcania, ułatwiając wkręcanie bardzo długich wkrętów;
• podwójne gwintowanie/frez rozwiercający – zmniejsza moment siły niezbędnej do wkręcenia poprzez poszerzenie otworu;
• specjalne ostrze – nacięcie na początku gwintu ułatwia rozpoczęcia wkręcania oraz zapobiega pękaniu drewna;
• gniazdo tx – zapewnia optymalne centrowanie i przekłada moment obrotowy na wkręt.
WYKONYWANIE POŁĄCZEŃ
Na rynku dostępne są wkręty z pełnym gwintem (od łba do szpica) oraz z częścią niegwintowaną (zwykle jest to 0,4 długości wkręta), znajdującą się poniżej łba. Wkręty z gwintem częściowym zawsze gwarantują lepszy docisk mocowanego elementu niż te o gwincie pełnym.
Jeśli część niegwintowana jest grubsza niż gwintowana,to jej długość powinna być równa grubości cieńszego z obu mocowanych elementów. Dodatkowo wkręty tego rodzaju wymagają wcześniejszego nawiercenia drewna. Robi się to w dwóch etapach. Najpierw wiertłem o mniejszej średnicy, a później wiertłem o średnicy niegwintowanej części wkręta. Zasada ta nie dotyczy wkrętów, których część gwintowana jest większa od niegwintowanej.
Nawiercanie drewna jest niezbędne wtedy, gdy drewno jest bardzo twarde lub wkręt ma być osadzony blisko krawędzi elementu. Nawiert pod wkręt powinien być mniejszej średnicy niż średnica gwintu oraz krótszy od wkrętu mniej więcej o 1/3.
