Okapy są jednymi z najważniejszych części dachu. Od ich właściwego wykonania zaczyna się budowę każdego dachu. Jaka jest najlepsza wersja okapu i dlaczego warto ją wykonywać?
Tekst i ilustracje KRZYSZTOF PATOKA
W numerze 4/2024 „Naszego Dekarza” zapoczątkowaliśmy serię artykułów omawiających i pokazujących różne możliwości wykonania okapów dachów pochyłych. W artykule tym zaprezentowaliśmy najczęściej realizowany w latach 90. ubiegłego wieku model okapu dachów krytych dachówkami. Na zdjęciach pokazaliśmy model wykonany w Ośrodku Kształcenia Dekarzy Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy w Pruszkowie. W tej części serii pokazujemy następny model – bardzo rzadko wykonywany, ale za to z ogromnymi możliwościami dotyczącymi regulacji wszelkich nierówności oraz długości krycia. Taki okap charakteryzuje się tym, że wlot do szczeliny wentylacyjnej tworzonej pod pokryciem przez kontrłatę, jest pod deską czołową.
Najlepsza wersja okapu
Na początek warto przyjrzeć się zrealizowanemu kilkanaście lat temu tego typu okapowi (fot. 1) z dwoma deskami, oddzielonymi klockiem wyciętym z kontrłaty (rys. 1), pomiędzy którymi jest włożona kratka wentylacyjna (przeznaczona do dachówek, bo wtedy nie były jeszcze dostępne blachy perforowane). W tym okapie pierwszą deskę zamocowano do przyciętych krokwi, a następnie do ułożonego na niej kapinosa z przyklejoną membraną wstępnego krycia (MWK), przykręcono klocki i dopiero do nich przykręcono drugą deskę czołową. Taki model został uzgodniony z właścicielem budynku, który z zadowoleniem zaakceptował taki okap, gdyż dla jego budynku ma on same zalety. Jego budynek znajduje się bowiem na zachodnim zboczu góry, w strefie z częstymi opadami śniegu. Z tego powodu dekarz zaproponował rozwiązanie, które gwarantuje brak możliwości zasłonięcia wlotu do szczeliny wentylacyjnej przez śnieg i dodatkowo zwiększa oddziaływanie wiatru na wentylację przy takim usytuowaniu budynku, co ma znaczenie gdy dach ma skomplikowany kształt (z lukarnami). Taki okap miał jeszcze jedną (z wielu) zalet, ponieważ przywiezione na budowę blachodachówki były dłuższe od długości krokwi. Dwie deski czołowe z klockami zwiększyły długości krycia, co rozwiązało problem.
Wlot pod deską
W modelu z podobnym okapem, wykonanym w Ośrodku Kształcenia Dekarzy Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy w Pruszkowie zastosowaliśmy blachodachówkę modułową w kolorze antracytowym. Kolejność działań prezentują zdjęcia (fot. 2-6). Różnica pomiędzy okapami zaprezentowanymi na fot. 1 i na fot. 2-6 polega głównie na oparciu kapinosa (fot. 2) na końcówkach krokwi bez zastosowania pierwszej deski okapowej. Taka wersja wymaga zastosowania poziomej podbitki, która osłoni nierówności wynikające z braku odpowiedniej sztywności blaszanego kapinosa.
z wlotem pod deską czołową i z zaznaczonymi możliwymi przesunięciami regulacyjnymi
W wersji z fot. 1 dwie deski zostały zastosowane również z powodu przyjętego sposobu wykończenia okapu, w którym krokwie są widoczne, a podbitka jest ułożona na nich. Bez względu na różnice w liczbie desek, wielką zaletą tego rozwiązania jest swobodna możliwość wyboru wysokości mocowania doczołowych haków rynnowych. Jednak należy pamiętać o innych wymienionych już wcześniej zaletach takiej budowy okapu. Polegają one głównie na znakomitej osłonie wlotu dla powietrza wentylującego pokrycie dachu. Wielkość wlotu przy tym rozwiązaniu też możemy zbudować tak jak dyktuje to wielkość dachu i jego kształt. Możemy dowolnie ją zwiększać stosując szersze klocki. Do tych wymienionych możliwości należy jeszcze dodać tę, którą wykorzystał dekarz budując okap pokazany na fot. 1. Wydłużył długość krycia, dostosowując ją do dłuższych blach. Taki zabieg regulacyjny można również wykonać w odwrotnym kierunku, kiedy trzeba zastosować krótszą blachę. Wtedy pas dorynnowy będzie trzeba wykonać jako dłuższy. Wszystkie kierunki regulacyjne pokazuje rys. 2 i przy tym rozwiązaniu są one możliwe do wykonania jednocześnie, co w innych typach okapów nie jest możliwe, ponieważ w większości realizowanych wersji, jedna regulacja eliminuje możliwość zrealizowania innej. Dodatkowo ten sposób budowy wlotu wentylacyjnego umożliwia prawidłowe wykonanie okapów z gzymsem.
Wlot dla powietrza można wykonać nad obróbką gzymsu albo pod nią. Lepsza wersja, ta pod obróbką, jest bardziej pracochłonna i wymaga dodatkowych desek, ale za to uzyskujemy absolutnie osłonięty wlot. Tak się zazwyczaj składa, że co lepsze, to więcej kosztuje. Nie wszyscy inwestorzy akceptują tę oczywistą zależność. Jednak zawsze warto pokazać przyszłemu klientowi kilka wersji po to, aby ją zrozumiał widząc związek między ilością pracy a doskonałością rozwiązania. Najgorsze efekty powstają, gdy okap jest wykonywany przez dekarza zawsze w ten sam sposób, bez względu na kąt nachylenia dachu, nierówności połaci i klimat regionu, w którym jest budowany dach. Opisany model jest uniwersalny i może być stosowany na dachach o nachyleniach niskich i wysokich. Jednak na niższych od 15° lepiej działa okap z wlotem osłoniętym kratką na końcu kontrłaty. O takim sposobie opowiemy w następnym artykule.
Podsumowanie
Na zakończenie wypada przypomnieć, że celem tej serii artykułów jest pokazanie podstawowych problemów, jakie należy rozpatrzeć przed wyborem wersji i sposobu wykonania okapu na konkretnym dachu. W tych artykułach staramy się pokazać wiele istotnych szczegółów zgodnych z „Wytycznymi dekarskimi” [1]. Jednocześnie uprzedzamy, że te wymiary i detale, które są ważne na konkretnym dachu, ale nie mają wpływu na poruszane w artykułach zagadnienia, nie będą omawiane i mogą być niedokładnie pokazane. Rola zamieszczonych rysunków (jak widać) też jest orientacyjna, czyli rysunki te pokazują układy i systemy współdziałania detali i materiałów, a na konkretnych dachach zawsze wymagana jest dokładność i dopasowanie wynikające z konkretnych wymiarów.
KRZYSZTOF PATOKA
Ekspert z wieloletnim doświadczeniem; członek Polskiego Stowarzyszenia Dekarzy; rzeczoznawca SITPMB przy NOT. Autor publikacji w magazynach branżowych oraz współautor „Wytycznych dekarskich” oraz „Słownika terminów i nazw dekarskich”.
