Nieodpłatne zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej stanowi jeden z najważniejszych obowiązków, jakie nakładają na pracodawcę przepisy prawa pracy. Które z tych środków stosuje się w dekarstwie?
Tekst MATEUSZ KOTKOWSKI
Co do zasady, stanowiska pracy znajdujące się na wysokości zabezpiecza się środkami ochrony zbiorowej, w szczególności balustradami ochronnymi. Pracownik wykonujący prace w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub dachu nachylonego do 20% musi być zabezpieczony przed upadkiem z wysokości. W pierwszej kolejności należy zastosować środki ochrony zbiorowej, a gdy nie ma możliwości ich zastosowania dopuszcza się stosowanie środków ochrony indywidualnej. Na dachach o nachyleniu powyżej 20%, jeżeli do zabezpieczeń nie stosuje się rusztowań ochronnych, pracownik musi stosować środki ochrony indywidualnej lub inne urządzenia ochronne. Czym są w takim razie te środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości? Pewnie większość z Was odpowie, że są to po prostu szelki bezpieczeństwa. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednak tak oczywista. Środki ochrony indywidualnej to zespół elementów powstrzymujących upadek z wysokości, pośród których rozróżniamy uprząż, zespół łącząco-amortyzujący oraz punkt kotwienia.
Punkt kotwienia
Jest mocowany na konstrukcji nośnej i stanowi pierwsze ogniwo systemu, związane bezpośrednio ze stanowiskiem pracy. Jego zadaniem jest zakotwiczenie zespołu łącząco-amortyzującego w celu umożliwienia jego działania podczas powstrzymywania upadku pracownika z wysokości. Jako punkty kotwiczące mogą być wykorzystywane elementy stanowisk pracy na wysokości jak na przykład kratownice, belki nośne, elementy metalowe wmurowane w stropy, które pozwalają na zaczepienie zatrzaśnika podzespołu łącząco-amortyzującego.
Zespół łącząco-amortyzujący
Jego zadaniem jest połączenie uprzęży, w którą jest ubrany pracownik, z punktem kotwienia. Rozróżniamy następujące rodzaje zespołów łącząco-amortyzujących:
- amortyzator bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa oraz
- urządzenia samohamowne i samozaciskowe z giętką lub sztywną prowadnicą.
Amortyzator bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa
Jest najczęściej wykorzystywanym systemem łącząco-amortyzującym. Podczas stosowania tego systemu należy bezwzględnie pamiętać, że do prawidłowego zadziałania taki zestaw potrzebuje kilku metrów wolnej przestrzeni między stanowiskiem pracy a podłogą lub ziemią, w zależności od punktu kotwienia.
Amortyzator bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa można zamontować za pomocą zatrzaśnika zarówno do punktu kotwienia, jak i do liny asekuracyjnej, zwanej również liną życia. Istnieją amortyzatory bezpieczeństwa wyposażone w dwie linki bezpieczeństwa, które umożliwiają bezpieczne przepinanie się z jednego punktu kotwienia do drugiego.
Zasada działania urządzeń samohamownych i samozaciskowych
Przypomina funkcjonowanie pasów bezpieczeństwa w samochodzie. Jeśli pracownik przypadkowo ześlizgnie się z dachu, blokada uniemożliwi mu zsunięcie się, zatrzymując go w pozycji zawieszonej.
Urządzenia samozaciskowe są montowane na linach, których jeden koniec jest przymocowany do punku kotwienia. Podczas stosowania urządzenia samozaciskowego należy zwrócić szczególną uwagę na kierunek działania urządzenia, tak aby strzałka na nim wskazywała w kierunku punktu kotwienia. W przeciwnym razie urządzenie samozaciskowe nie zadziała. Dodatkowo punkt kotwienia powinien znajdować się ponad użytkownikiem. Urządzenia samohamowne są montowane do stałych punktów kotwiczących. Zarówno urządzenia samozaciskowe, jak i samohamowne mogą, ale nie muszą, działać w pozycji poziomej i pionowej. Urządzenia samohamowne i samozaciskowe można zaczepiać zarówno do tylnej, jak i przedniej klamry zaczepowej uprzęży, w zależności od zaleceń producenta urządzenia.
Uprząż
Zwana jest też szelkami bezpieczeństwa. To zespół taśm o różnej długości i szerokości zszytych ze sobą i połączonych klamrami regulacyjnymi w taki sposób, aby było możliwe dopasowanie ich do sylwetki człowieka. Uprzęże są ponadto wyposażone w klamry i punkty zaczepowe umożliwiające połączenie szelek z zespołem łącząco-amortyzującym. Aby poprawić komfort użytkowania uprzęży, taśmy, od strony wewnętrznej, w newralgicznych miejscach, dodatkowo wyposażono w poduszki. Szelki powinny cechować się wytrzymałością, odpornością na uszkodzenia, wygodą użytkowania i możliwość zastosowania w najbardziej wymagających warunkach roboczych. Aby uprząż spełniała swoje funkcje i nie przyczyniła się do powstania urazu u pracownika należy ją prawidłowo założyć i wyregulować.
UWAGA! Uprząż dobieramy w zależności od rodzaju wykonywanej pracy.
Stosowanie środków ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości zabezpieczą pracownika przed upadkiem lub skutkami upadku z wysokości tylko wtedy, gdy są stosowane zgodnie z instrukcją ich użytkowania.
W praktyce wygląda to – niestety – tak, że prace na wysokości są wykonywane często bez środków ochrony indywidualnej. W wielu sytuacjach podczas pracy na wysokości pracownicy nie stosują uprzęży, a jeżeli już stosują to zakładają ją w nieprawidłowy sposób (taśmy szelek są poskręcane, a uprzęże nie są wyregulowane). Ponadto samo założenie uprzęży nie zapobiega upadkowi z wysokości, ponieważ zespół łącząco-amortyzujący należy jeszcze przypiąć do punktu kotwienia za pomocą zatrzaśnika. Tu pojawiają się kolejne problemy. Pracownicy nie wiedzą, do czego i jak należy się przypiąć. Często na dachu nie ma punktów kotwiących.
Zdarzają się również sytuacje, że pracownik znajdujący się na wysokości 3 m ponad otaczającym terenem korzysta z amortyzatora bezpieczeństwa, który do prawidłowego działania potrzebuje przecież około 5-6 m wolnej przestrzeni pod pracownikiem. Od lat większość zdarzeń skutkujących powstaniem ciężkiego urazu lub śmierci pracownika wynika z niewłaściwego zabezpieczenia prac na wysokości, więc prawidłowe stosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości jest niezmiernie ważne.
MATEUSZ KOTKOWSKI
Ukończył wydział Budownictwa Politechniki Łódzkiej; od 11 lat jest inspektorem pracy. Na co dzień zajmuje się kontrolą i nadzorem mniejszych i większych budów na terenie województwa łódzkiego. Bada również przyczyny i okoliczności wypadków przy pracy, które miały miejsce na budowach. Zdobyte przez lata doświadczenie stara się przekazać pracodawcom i pracownikom podczas prowadzonych przez niego kontroli.
