Budowa zielonych dachów stromych to naturalny kierunek rozwoju specjalistycznych firm dekarskich. Rośnie popyt na tego typu usługi, a wykonawców wciąż brakuje.
Tekst PIOTR WOLAŃSKI
W ostatnich latach możemy zaobserwować duży wzrost zainteresowania budową dachów zielonych. Ten trend jest obecny na terenie całej Polski, wspierany przez unijne strategie związane z koniecznością adaptacji do zmian klimatycznych.
Branża związana z dachami zielonymi rozwija się dynamicznie. Niestety, najtrudniej o dobrych wykonawców zajmujących się dachami stromymi. Jest to swego rodzaju nisza rynkowa. Wydaje się więc, że realizacja zielonych dachów stromych to naturalny kierunek rozwoju specjalistycznych firm dekarskich.
WIEDZA I DOŚWIADCZENIE
Ze względu na wiele problemów technicznych
– na etapie projektu, realizacji oraz tych związanych z bezpieczeństwem pracowników, wykonujących taką instalację;
– budową dachu zielonego stromego powinna zajmować się firma specjalistyczna, która ma doświadczenie związane z kryciem tego typu dachów, także w innych technologiach.
W celu doboru właściwego rozwiązania od strony technicznej jest konieczne zwrócenie uwagi na takie parametry jak:
- długość połaci,
- procent spadku,
- możliwość montażu systemu nawadniającego
- i łatwego dostępu w celu interwencyjnego podlewania
- oraz wykonywania okresowych prac konserwacyjnych i pielęgnacyjnych (ze względu na wysoką ekspozycję na słońce oraz niższą możliwość magazynowania wody).
Na dachach zielonych należy zastosować pokrycie połaci dachu izolacją wodochronną. Bardzo ważne, aby był to materiał odporny na perforację przez systemy korzeniowe oraz certyfikowany w tym zakresie zgodnie z metodologią określoną przez „Wytyczne dla dachów zielonych. Wytyczne do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych“.
Wszystkie elementy występujące na połaciach dachu przerywające ciągłość struktury wymagają od dostawcy materiałów zaprojektowania rozwiązań gwarantujących trwałość pokrycia dachu oraz stabilność w kontekście ryzyka osuwania się warstw.
Z punktu widzenia stabilności, trwałości i bezpieczeństwa zielonych dachów stromych kluczowe jest zabezpieczenie przed przemieszczaniem się materiałów.
Na powstawanie tego zjawiska mają wpływ:
• erozja powierzchniowa;
• zsuwanie sią materiałów na granicy warstw;
• przemieszczanie się materiałów pod wpływem sił grawitacji, gdy nachylenie połaci przekracza kąt naturalnego zsypu materiałów sypkich użytych na dachu.
Prawidłowo dobrany układ warstw każdego dachu zielonego musi uwzględniać destrukcyjny wpływ tych trzech zjawisk i być przed nimi zabezpieczony.
EROZJA POWIERZCHNIOWA
Jeżeli chodzi o erozję powierzchniową, to w szczególności są na nią narażone warstwy wegetacyjne poddawane destrukcyjnemu działaniu sił wiatru i wody opadowej. Aby uniknąć wywiewania i wypłukiwania materiału roślinnego oraz podłoża na stromych dachach zielonych, konieczne jest podjęcie działań ochrony przeciwerozyjnej, które sprowadzają się do zastosowania mat wegetacyjnych zamiast sadzonek roślin.
Prekultywowane maty rozchodnikowe (także o innym składzie roślinnym) jako spodnią warstwę mają osnowę, w którą wprasowany jest substrat. Osnowa (często jest to mata kokosowa) gwarantuje, że maty i rośliny nie uszkodzą się w czasie transportu, a po zainstalowaniu na dachu zabezpieczają powierzchniowo cały układ. Z czasem rośliny przerastają matę kokosową, ukorzeniają się w warstwie substratu, co dodatkowo stabilizuje układ dachu zielonego.
Korzystny wpływ na stabilność powierzchniową dachów stromych i eksponowanych na słońce ma nawadnianie oraz właściwe zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe. Istnieją rozwiązania, które mają odpowiednio przygotowaną konstrukcję do tego, aby rozprowadzić linie rozsączające w warstwach drenażowych dachu zielonego.
Zagrożenie zsuwaniem się całego układu stromego dachu zielonego lub poszczególnych jego warstw jest zależne od siły tarcia pomiędzy poszczególnymi elementami. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, stosuje się w systemach dachów stromych zielonych rozwiązania, w których konstrukcja struktury dachu zielonego wspiera się na wzmocnieniach w linii okapu (profile, progi, belki okapowe), jest podwieszona na kalenicy lub równoważąc się – przerzucona przez kalenicę dachu.
Przy wysokich kątach nachylenia połaci dachu (powyżej 25o) zachodzi niebezpieczeństwo rozerwania struktury materiałów ciągłych. Dlatego muszą być one dobierane pod kątem odpowiedniej wytrzymałości na zerwanie. Maty wegetacyjne użyte powyżej kąta 25º nachylenia połaci muszą mieć dodatkowe wzmocnienia osnowy, na której są wykonane.
ZSUWANIE SIĘ MATERIAŁÓW NA GRANICY WARSTW
Aby zapobiec osuwaniu się materiałów na granicy warstw dobiera się je, biorąc pod uwagę siły tarcia występujące pomiędzy nimi. Projektuje się strukturę tak, aby zminimalizować liczbę warstw, a co za tym idzie liczbę płaszczyzn ślizgowych. Konstrukcje wspierające dach zielony zapobiegające osuwaniu się, ich rozmieszczenie oraz liczbę progów oporowych projektuje się z uwzględnieniem geometrii konkretnego dachu. Bierze się pod uwagę liczbę połaci, ich długość, kąt nachylenia oraz kształt i usytuowanie innych elementów na dachu, takich jak kominy, okna połaciowe, wentylacje, czy też panele fotowoltaiczne. Warto przy wyborze konkretnego rozwiązania oprzeć się na ofercie firm stosujących tego typu materiały od wielu lat i co bardzo ważne, które mogą wykonać obliczenia statyczne dla danego, konkretnego projektu, dobierając właściwy system dający gwarancję trwałości i dobrego funkcjonowania dachu.
PRZENOSZENIE MATERIAŁU SYPKIEGO PRZY KĄCIE NATURALNEGO ZSYPU
W dachach stromych zjawisko przenoszenia materiału sypkiego generuje dużo problemów, ponieważ przy większym nachyleniu, kąt naturalnego zsypu jest mniejszy od nachylenia połaci dachu.
Jeśli nachylenie dachu przekracza kąt naturalnego zsypu, w celu stabilizacji podłoża stosuje się:
• włókna i kleje;
• skrócenie odcinków przenoszenia poprzez dzielenie płaszczyzny przenoszenia konstrukcjami kratowymi, siatkowymi, komorowymi;
• materiały sypkie obudowuje się siatkami, skrzynkami;
• blokowanie możliwości zsypywania podłoża poprzez przykrycie matami wegetacyjnymi.
Po właściwym ukorzenieniu roślin substrat na dachu zielonym jest stabilizowany poprzez systemy korzeniowe. Wszystkie materiały użyte w strukturze dachu zielonego muszą być trwałe i odporne na kontakt ze sobą oraz wytrzymałe na ekspozycję na trudne warunki pogodowe, a także mieć wystarczającą odporność fizykochemiczną na
ekstremalne wymagania tego typu instalacji. Dachy zielone strome to stosunkowo droga instalacja. Błędy projektowe, niewłaściwe wykonanie czy niesprawdzone materiały, mogą spowodować konieczność bardzo kosztownych napraw, a nawet stanowić zagrożenie dla użytkowników. Dlatego przy wyborze konkretnego rozwiązania warto kierować się doświadczeniem systemodawcy i opierać na firmie, która oferuje w ramach współpracy opracowanie projektowe w zakresie obliczeń statycznych i doboru składowych elementów.
Ważne jest, aby rozwiązania, które zastosujemy na dachu stromym były przebadane i aby można było zapoznać się z dotychczasowymi realizacjami, które powstały przed kilku laty i dobrze przez cały ten czas funkcjonują.
WYTYCZNE DLA DACHÓW ZIELONYCH
Bardzo szczegółowo problematykę związaną z instalacją oraz funkcjonowaniem dachów zielonych, w tym stromych omawiają wspomniane już „Wytyczne dla dachów zielonych“. Na początku 2021 roku ukazało się drugie, zaktualizowane polskie wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych. Wytycznych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych“ bazujące na „Dachbegrünungsrichtlinien – Richtlinien für die Planung, Bau und Instandhaltungen von Dachbegrünungen” opracowanym przez FLL (Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.V. – w skrócie FLL, Stowarzyszenie Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu) z 2018 roku.
Nad polskim wydaniem wytycznych pracowało Stowarzyszenie Wykonawców Dachów Płaskich i Fasad DAFA, które już od 2013 roku jest członkiem i aktywnie współpracuje z FLL.
Wytyczne są zbiorem zaleceń oraz odniesień do norm, określających wymagania techniczne oraz parametry dla materiałów wykorzystywanych do budowy zielonych dachów. Stanowią punkt odniesienia dla projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji dachów zielonych w większości krajów Europy i świata. Niektóre kraje opracowują swoje lokalne wytyczne bazując na opracowaniu FLL i traktując je jako punkt wyjścia do swoich prac. Uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki. Prezentują one wiedzę opartą na ponad trzydziestoletnich doświadczeniach praktyków instalujących dachy zielone, pracowników uczelni naukowych zajmujących się tą tematyką oraz firm dostarczających systemy dachów zielonych.
Do wydania wytycznych w Polsce zaproszono grono osób czynnie związanych z branżą dachów zielonych – zarówno spośród pracowników naukowych, jak i wykonawców oraz producentów. Zadbali oni o to, aby treści zawarte w publikacji były przede wszystkim obiektywne, a także miały odniesienie do polskich warunków i polskiego prawodawstwa.
