Od dachówki do blachy. Przewodnik po różnych rodzajach pokryć dachowych
Wśród dostępnych na rynku rodzajach pokryć dachowych najpopularniejsze są dachówki i blachy. Oto, czym różnią się między sobą te pokrycia.
Jakie są rodzaje pokryć dachowych?
Na dachach polskich domów wciąż królują dachówki ceramiczne i betonowe. Wybiera je wciąż ponad połowa budujących, głównie w południowo-zachodniej części kraju. Nic dziwnego, ponieważ to jeden z najstarszych i zarazem najbardziej efektownych materiałów na dach. Dachówki z ceramiki lub z betonu są podobne nie tylko z wyglądu. Mają zbliżony ciężar i prawie w taki sam sposób się je układa. Ten rodzaj pokrycia dachowego może mieć różne formy, kształty, kolory.
Innym rodzajem pokryć dachowych są blachy profilowane, płaskie i trapezowe. Pod względem sprzedaży plasują się tuż za dachówkami. Blachy cieszą się tak dużym zainteresowaniem inwestorów, przede wszystkim ze środkowo-wschodniej Polski, ze względu na przystępną cenę, niewielki ciężar i łatwość montażu. Dodatkową zaletą jest ich powszechna dostępność i różnorodność od materiału, z którego są wykonane, przez wygląd – kształt przetłoczeń, format, powłoki i kolory, po cenę. Producenci pokryć z blachy prześcigają się bowiem nieustannie w pomysłach na ich ulepszenie, stąd coraz większy wybór tego typu pokryć.
Dachówki ceramiczne – rodzaje
Dachówki ceramiczne to jeden z najładniejszych i najbardziej lubianych materiałów do wykańczania dachu. Wytwarza się je z wyselekcjonowanej gliny, a po uformowaniu wypala w specjalnych piecach. Dachówki ceramiczne mogą mieć powierzchnię naturalną, ale też mogą być pokryte angobą lub glazurą. Angoba to oczyszczona, uszlachetniona, upłynniona glina nakładana cienką warstwą na powierzchni wysuszonego wyrobu ceramicznego (tu na dachówki) i wypalana razem z nim. Z kolei glazura to wypalana masa ceramiczna z dodatkiem glin barwiących, pigmentów i szkliwa. Stosuje się ją w celu zwiększenia walorów użytkowych oraz estetycznych wyrobów ceramicznych, w tym dachówek. Dachówki glazurowane są bardziej błyszczące oraz bardziej odporne na warunki atmosferyczne od dachówek naturalnych (bez dodatkowych powłok). Wśród dachówek ceramicznych wyróżnia się takie ich rodzaje.
Dachówki ceramiczne karpiówki. Płaskie dachówki ceramiczne. Dachówki leżące obok siebie nie zachodzą na siebie, a jedynie stykają się. Nazwa nawiązuje do charakterystycznego wyglądu jednego ze sposobów układania najpopularniejszego wykroju dachówki przypominającego rybią łuskę. Jest to najstarsza forma dachówki ceramicznej. Jak podają źródła archeologiczne znana jest od około 5000 lat. Najbardziej popularny obecnie model to dachówka o szerokości 18 cm, długości 38 cm i o zaokrąglonym u dołu wykroju. Oczywiście jest cała gama najróżniejszych modeli karpiówek. Są dachówki karpiówki o różnych wykrojach i o różnych wymiarach, na przykład malutka dachówka wieżowa. Są w końcu dachówki o profilowanej powierzchni, uzależnione często od regionalnych tradycji, na przykład karpiówki berlińskie, ale zawsze jest to karpiówka. Połać dachu w karpiówce układać można na dwa sposoby. Jedna metoda to pokrycie „w łuskę”, gdzie każdy rząd dachówek wisi na pojedynczej łacie. Druga to „w koronkę”, gdzie na jednej łacie wiszą dwa rzędy dachówek przesunięte względem siebie o pół dachówki.
Dachówki ceramiczne holenderki. Dachówka holenderka jest też nazywana dachówkę „esówką” z racji jej charakterystycznego przekroju poprzecznego przypominającego literkę S. Najstarsza forma tej dachówki pozbawiona jest zamków i ta właśnie częściej nazywana jest esówką.
Dachówki ceramiczne holenderki płaskie. Ten typ bywa również nazywany dachówką rzymską. Jest to spłaszczona forma dachówki holenderki z wyraźnymi zamkami. W zależności od konkretnego producenta, czy też modelu dachówki, inne są proporcje części wypłaszczonej (bądź zupełnie płaskiej) oraz wypukłej fali.
Dachówki ceramiczne marsylki. Dachówki marsylki nazywane bywają także dachówkami falsowymi, czy też falsowymi z podwójną muldą. Jest to jeden z najstarszych typów dachówek zakładkowych. Charakteryzują się dwoma równoległymi wgłębieniami.
Dachówki ceramiczne suwakowe. Dachówki te są też nazywane reńskimi, bądź renowacyjnymi. Ich cechą wspólną jest wyjątkowo duża tolerancja nasuwania jednej dachówki na drugą. Są to dachówki o lekko wklęsłym profilu.
Dachówki ceramiczne romańskie. Dachówki śródziemnomorskie, toskańskie czy też greckie. Przyrównując je do holenderek płaskich można powiedzieć, że charakteryzują się wąską i płaską częścią środkową oraz wyraźnym, ostro zarysowanym wysokim wysklepieniem fali.
Dachówki ceramiczne zabytkowe. Tutaj można zakwalifikować kilka podtypów produkowanych nie tak masowo jak pozostałe grupy. W grupie tej znaleźć się muszą na przykład klasyczne dwuczęściowe dachówki mnich-mniszka oraz masywne i ciężkie dachówki klasztorne (będące jakby połączeniem mnicha z mniszką). Jest oczywiście cała masa kształtów dachówek wytwarzanych na zamówienie na odnawiane pojedyncze zabytkowe dachy. Do tej grupy z powodzeniem można by zakwalifikować również karpiówki, marsylki czy holenderki, ale one tworzą odrębne duże grupy.
Dachówki betonowe
Dachówki wytwarzane z betonu. Stosowana jest także nazwa dachówki cementowe, która jest niepoprawna. Pamiętać należy, że cement jest tylko częścią składową betonu.
Dachówki betonowe esówki. Są tak nazywane z powodu ich charakterystycznego przekroju poprzecznego przypominającego mniej lub bardziej pochyłą literkę S. Te modele dachówek są produkowane w dwóch zasadniczych formach, mianowicie na jednej dachówce znajdują się dwie fale lub jedna fala (nie należy tu mylić ich z półdachówkami). Większość produktów betonowych ma jednak formę dwóch fal na jednej dachówce, dlatego często nazywane są „podwójnymi esówkami”. Do tego typu należy zaliczyć także dachówki o fali symetrycznej, sinusoidalnej. Pierwowzorem są dla nich z pewnością ceramiczne dachówki „esówki” czy też „holenderki”.
Dachówki betonowe rzymskie. Ten typ jest tak nazywany z powodu zbliżonego wzoru do ceramicznych dachówek rzymskich, zwanych inaczej holenderkami płaskimi. Na tego typu dachówkach betonowych można wyróżnić wyraźne części płaskie i garby. Forma pojedynczej betonowej dachówki rzymskiej ma dwie fale, dwa moduły. Z tego też powodu bywa nazywana dachówką podwójną rzymską.
Te typy dachówek betonowych to zdecydowanie najpopularniejsze produkty. Oczywiście spotkać można dachówki betonowe stylizowane na masywne dachówki klasztorne, czy też na dachówki mnich-mniszka oraz stylizowane na dachówki marsylki i karpiówki. Produkowane są także dachówki betonowe o nowoczesnych kształtach, na przykład całkowicie płaskich lub wręcz przeciwnie o dość fantazyjnych falach.
Poza tradycyjnym podziałem ze względu na kształt są też inne rodzaje
dachówek ceramicznych i betonowych.
Dachówki płaskie
Dachówki z zamkami (wyjątkiem jest karpiówka), ale bez fal i innych profili,
o powierzchni zbliżonej do płaszczyzny.
Dachówki zakładkowe
Dachówki z zamkami bocznymi (zakładają się na siebie) oraz z zamkami bocznymi i czołowymi (na dwóch bokach). W miejscu zachodzenia na siebie dachówek, w miejscu zakładu w dachówkach zakładkowych występują zamki. Można więc przyjąć, że zgodnie z tą definicją i z definicją dachówek karpiówek, dachówki występują w trzech grupach: zakładkowe, bezzakładkowe i karpiówki. Spotykane są dachówki karpiówki (zachowujące swój charakterystyczny kształt), będące także dachówkami zakładkowymi, bo są wyposażone w stosowne zakładki czy zamki.
Dachówki bezzakładkowe
Dachówki niepłaskie (nie karpiówki), zachodzące na siebie – układane na zakład, niemające zamków ukształtowanych na ich brzegu. Najczęściej występującym przykładem dachówki bezzakładkowej jest esówka (holenderka), która jest połączeniem dwóch fal wklęsłej i wypukłej.
Dachówki funkcyjne
Oprócz podstawowych dachówek ceramicznych i dachówek betonowych są też dachówki pełniące dodatkowe funkcje w pokryciu dachowym. Wśród nich wymienić należy między innymi: dachówki szczytowe lewe i prawe, dachówki kalenicowe, dachówki okapowe, dachówki wentylacyjne, wszelkie kominki wentylacyjne, dachówki antenowe, dachówki z różnymi wspornikami i szereg innych.
Blachy dachowe
Według definicji to płaski wyrób metalowy otrzymywany w procesie walcowania (na gorąco lub na zimno). Blachy są wykonywane z różnych materiałów. W dekarstwie miały lub mają zastosowanie: blacha ołowiana, blacha stalowa, blacha miedziana, blacha cynkowa, blacha cynkowo-tytanowa, blacha aluminiowa.
Blacha cynkowo-tytanowa. Surowcem do produkcji tej blachy jest stop oczyszczonego elektrolitycznie cynku (99,995%) oraz miedzi i tytanu. W budownictwie do pokryć dachów i obróbek blacharskich najczęściej stosuje się blachę o grubości 0,7 mm, a do produkcji rynien i rur spustowych – o grubości 0,6 mm. Może występować jako gołowalcówka lub fabrycznie pokryta różną patyną.
Blacha miedziana. Surowcem do produkcji tej blachy jest prawie czysta miedź (99,5-99,9% Cu). Blachy walcuje się na gorąco lub na zimno. Grubość blach wynosi 0,3-12 mm. W budownictwie do pokryć dachów zastosowanie znajduje najczęściej blacha półtwarda (R-240) lub miękka (R-220) o grubości 0,6 mm. Bardzo trwały materiał pokrywa się z czasem patyną tlenkowo-siarczanową, zabezpieczającą przed korozją. Może być powierzchniowo oksydowana lub patynowana.
Blacha powlekana. To blacha, na przykład stalowa ocynkowana, z naniesioną powłoką ochronną w wielu różnych kolorach. Występuje kilka rodzajów tych powłok, służących zarówno ochronie przeciwkorozyjnej, jak i estetyce. Z blach powlekanych wytłacza się blachodachówki, wykonuje panele z blachy płaskiej oraz wykonuje się obróbki blacharskie.
Blacha stalowa może być obustronnie odpowiednio zabezpieczana i na wierzchu pokryta kruszywem. Kruszywo wklejane jest na wierzchniej stronie paneli na żywice epoksydowe utwardzane w wysokich temperaturach. To kruszywo nie jest ceramiką. Jest to kolorowe kruszywo skalne, czasem dodatkowo dobarwiane w procesie produkcyjnym. Najbardziej utrwalona nazwa nie jest więc precyzyjna i wywodzi się zapewne z faktu pojawienia się w procesie produkcyjnym wysokich temperatur.
Jakie są formy blachy dachowej?
W dekarstwie mianem blachy określa się pokrycia dachowe z blach czy blachodachówek oraz blachę na rąbek stojący. Oto, w jakiej formie możemy obecnie kupić pokrycia z blachy.
Blachodachówka. Inaczej nazywana blachówką. Pokrycie dachowe z blachy wytłaczanej na kształt dachówek. Arkusz blachodachówki ma zazwyczaj około 1,1 m szerokości i do kilku metrów długości. Najczęściej wykonuje się go z blachy powlekanej.
Blachodachówka modułowa (panelowe). To pokrycie dachowe z pojedynczych arkuszy blachy wytłaczanej na kształt dachówek o wymiarach najczęściej w granicach 70 x 120 cm układane na drewnianych łatach od 35 do 40 cm. Wyjątkiem są moduły samonośne niewymagające drewnianego rusztu.
Blacha płaska. Wytwarza się ją z kilku materiałów. Nowe technologie jej produkcji sprawiły, że jest nie tylko bardziej trwała, ale też oferowana w wielu atrakcyjnych formach i kolorach. Podobnie jak dachówki jest materiałem stosowanym do krycia dachów od wieków. Dawniej wykonywano ją głównie z cynku i miedzi. Ich właściwości pozwalały na dowolne kształtowanie blachy – zaginanie, gięcie, zwijanie, rozklepywanie, wyciąganie. Pozwalało to na uzyskanie praktycznie dowolnych kształtów – skomplikowanych krzywizn i detali. Między sobą pasy blachy płaskiej łączono na rąbek stojący (felc), który otrzymywano po podwójnym zagięciu bocznych krawędzi. Obecnie blachę płaską wciąż wykonuje się z tych samych szlachetnych materiałów, z tym że są one dość kosztowne. Bardziej dostępne cenowo są blachy płaskie ze stali powlekanej oraz stopu cynku z tytanem. Blacha płaska jest oferowana w postaci tradycyjnych zwojów, jak i nowoczesnych płytek oraz gotowych paneli łączonych na zatrzask.
Blacha trapezowa. Rodzaj blachy profilowanej o fali w kształcie trapezu. Zależnie od jej rodzaju, grubości i kształtu przetłoczenia stosowana w budownictwie jako materiał pokryciowy na dachy, konstrukcyjny na stropodachy lub – rzadziej – na elewacje.
Te dwa rodzaje pokryć dachowych są najpopularniejsze. Oprócz nic na rynku są także dostępne dachówki bitumiczne oraz tradycyjne materiały – łupek naturalny, strzecha, gonty drewniane.
