Wymagające pokrycia płaskie: transport, przygotowanie konstrukcji i montaż

Teoretycznie płaskie pokrycia dachowe z dachówek i blachodachówek modułowych transportuje się i montuje zupełnie tak samo jak wszystkie pozostałe. W praktyce jednak wymagają one szczególnego traktowania, zwłaszcza jeśli dekarz układa je po raz pierwszy. Co warto o tym wiedzieć?

Opracowanie Iwona Szczepaniak

Podstawową zasadą dotyczącą płaskich dachówek i blachodachówek jest dokładne zapoznanie się z zaleceniami producenta w zakresie wytycznych dotyczących transportu, przygotowania konstrukcji i montażu, a jeszcze lepiej – zapisanie się na szkolenie z układania takiego pokrycia. Producenci dokładają wszelkich starań, by zapewnić dostęp do instrukcji montażu w formie standardowej, ale też coraz częściej elektronicznej, która przybiera różną formę. Dodatkowo na kanałach YouTube są zamieszczane nawet całe serie filmów i relacji z montażu produktów, które obrazują ich prawidłowe zastosowanie.

Czy transport ma znaczenie dla płaskich pokryć dachowych?

Przy transporcie dachówek ceramicznych i betonowych należy zachować dużą ostrożność. Dobrze jest upewnić się, że dachówki są odpowiednio zabezpieczone. Proces ich pakowania zależy od producenta. Generalnie, aby uniknąć przemieszczania się i uszkodzeń, dachówki są układane na sztorc warstwami, z których każda jest łączona za pomocą zgrzewanych pasków PVC. Liczba warstw zależy od wymiarów dachówki, jej wytrzymałości i wagi palety, po to by umożliwić późniejszy bezpieczny transport na budowę. Niektórzy producenci optymalizują liczbę i układ elementów na paletach, a dodatkowo pomiędzy dachówkami umieszczają separatory. Tak przygotowane palety zabezpiecza się folią termokurczliwą. Podczas załadunku i rozładunku wykorzystuje się wózki widłowe lub dźwigi. Co jeszcze robią, aby zapobiec uszkodzeniom? Dodatkowo przeprowadzają się testy transportowe, po to, aby wybrać najbezpieczniejszą trasę przewozu dla uniknięcia nierówności i wstrząsów, które mogłyby spowodować odpryski i inne uszkodzenia.

Podobnie jest z blachodachówkami modułowymi. Są one również umieszczane na paletach, zabezpieczone folią, a w górnej części paczki – tak zwanymi kapturami. Sprawia to, że w łatwy sposób można je magazynować i bezpiecznie dostarczać na plac budowy. Miejsce ich składowania powinno być równe. Najwięcej uwagi należy poświęcić na transport pojedynczych arkuszy, na przykład na dach. Na uszkodzenia najbardziej narażone są boczne krawędzie, które w łatwy sposób można odkształcić. Dlatego zaleca się przy ich przenoszeniu chwytanie za część frontową lub końcową (przetłoczenie poprzeczne). Dobrą praktyką jest transportowanie całych palet na połać dachową z wykorzystaniem windy dekarskiej (więcej o bezpiecznym transporcie w pionie pod tym linkiem).

Jak przygotować pokonstrukcję dachu pod płaskie pokrycie?

Nowoczesne trendy w architekturze opierają się na geometrii. Za najbardziej efektowne uważa się proste formy dachów. By powstał dach stylistycznie spójny z kształtem połaci, trzeba użyć materiału pokryciowego utrzymanego w tej samej konwencji. Wrażenie gładkiej niemal pozbawionej faktury połaci stworzą pokrycia o płaskich powierzchniach – by jednak efekt był naprawdę uderzający, znaczenie ma szlachetność materiału, jego barwa, faktura i perfekcyjne wykonawstwo.

Każdy dach jest inny, a każdy materiał ma inne właściwości. I tak, pokrycia płaskie z dachówek i blachodachówek modułowych różnią się formatem i kształtem. Do obiektów z prostymi, dwuspadowymi dachami o dużych powierzchniach dachu najlepiej nadają się dachówki wielkoformatowe lub blachodachówki z gładką powierzchnią. Większy rozmiar to mniej linii podziału, co daje wrażenie jednolitej tafli. Na budynkach o bardziej skomplikowanym kształcie dachu, dobrym rozwiązaniem są dachówki w małym formacie i blachodachówki modułowe, które – poza czysto praktycznymi zaletami – pozwalają na oszczędność materiału. Jest jedno ale – niezależnie od rodzaju pokrycia i jego modelu niezbędne jest szczególnie staranne przygotowanie podkonstrukcji. Na połaci, na której jest ułożone pokrycie płaskie, ludzkie oko bardzo łatwo zauważa wszelkie odchylenia od płaszczyzny. Należy więc zadbać o to, aby konstrukcja dachowa przed położeniem pokrycia była prosta.

Wentylacja połaci

Wentylacja połaci to jeden z ważniejszych aspektów podczas montażu pokrycia dachowego. Jej zadaniem jest odprowadzenie pary wodnej przedostającej się z wnętrza budynku zanim zacznie się ona skraplać. Do tego potrzebne są szczeliny wentylacyjne z wlotem w okapie oraz wylotem w kalenicy (około 60 mm) i narożach połaci. Szczeliny w kalenicy i narożach zabezpiecza się taśmami wentylacyjnymi. W pokryciach z dachówek mogą one być z włókniną, ale w pokryciach z blachy powinny być siatkowe.

Jeśli tylko jest taka możliwość, w okapie warto zastosować startową łatę wentylacyjną. Wyrób ten pełni funkcję przede wszystkim usprawniającą przemieszczanie się powietrza pod połacią. Perforowane „czoło” łaty ma drobne otwory, które zapewniają optymalną wentylację dachu, zapewniając odpowiedni przepływ powietrza pod pokryciem dachowym i zapobiegając nadmiernemu skraplaniu się wody. Dodatkowo uniemożliwia przedostawanie się ptaków i drobnych gryzoni pod pokrycie.

Drewno

Do budowy dachu powinno się stosować takie drewno, jakie jest wpisane w projekcie, czyli drewno klasowe. Nie powinno się stosować drewna mokrego. Żaden kierownik budowy, inspektor nadzoru inwestorskiego, dekarz ani cieśla nie powinni się na to godzić. Mokre drewno podczas wysychania ma tendencję do deformowania. W konsekwencji może podważać pokrycie.

Zarówno na więźbę dachową, jak i ołatowanie powinno się stosować drewno suszone przemysłowo, czterostronnie strugane (to podwyższa odporność ogniową – ogień ślizga się po gładkiej powierzchni drewna). Ma ono wilgotność nie większą niż 18% (eliminuje szkodniki biologiczne; nie rozwijają się na nim grzyby). Takie drewno jest wytrzymałe, nie wypacza się, ma mało sęków i nie zawiera żywicy. Nawet czasowe zawilgocenie takiego drewna z powodu deszczu lub śniegu ma charakter jedynie powierzchniowy i nie wpływa znacząco na odkształcanie elementów. Jego cena też nie jest kosmiczna. Na przeciętnej wielkości dach domu jednorodzinnego (około 200 m² połaci) to wydatek rzędu 15-20 tysięcy złotych.

Geometria dachu

Połacie dachowe zwykle tworzą płaskie płaszczyzny. Z punktu widzenia prac dekarskich najistotniejsza jest górna płaszczyzna elementów konstrukcji dachu. Bez względu na wymiary poszczególnych elementów w obrębie pojedynczych połaci, ich górne powierzchnie powinny znajdować się w jednej płaszczyźnie. Dopuszcza się pewne odchyłki, które wynikają z typu pokrycia dachu, ale im większa dokładność przygotowania dachu pod płaskie dachówki i blachodachówki modułowe, tym lepiej.

Wstępną ocenę płaszczyzny dachu można wykonać metodą wzrokową. Polega ono na „rzuceniu okiem” na górne krawędzie krokwi. Jest to sposób prosty, pozwalający na pierwsze wyłapanie niedokładności. Można je potwierdzić mierząc długość połaci wzdłuż krokwi i szerokość wzdłuż okapu, a przy prostych połaciach ich przekątne. Wymiary przekątnych połaci powinny być takie same. Jeśli nie są, dach jest przekoszony. Równie prostą metodą jest pomiar nadzaciosu pionowego. Nadzacios to materiał pozostawiony nad zaciosem. Jest to wartość stała w obrębie pojedynczych połaci lub nawet całego dachu – jednakowe nachylenie wszystkich połaci. Nadzacios mierzy się wzdłuż linii pionu. Pomiar można wykonać na wszystkich lub na wybranych elementach (na przykład kilku krokwiach, krokwi narożnej i koszowej). Do tego celu można wykorzystać poziomnicę. Odległość między górną płaszczyzną murłaty lub płatwi a górną płaszczyzną krokwi głównych, narożnych i koszowych powinna być stała.

Sprawdzenia można też dokonać przy użyciu żyłki. W skrajnych punktach połaci dachu należy wbić gwoździe, a następnie rozpiąć pomiędzy nimi dobrze naciągniętą żyłkę. Punkty, w których żyłka odstaje do konstrukcji lub „zawiesza się”, wyznaczają niedokładność prac ciesielskich. W ten sam prosty sposób można sprawdzić geometrię jętek, płatwi i kleszczy.

Są też nowoczesne metody sprawdzenia dokładności wykonania więźby. Nieocenione są przy tym dalmierze laserowe.

Łaty

Dla uzyskania atrakcyjnego wyglądu połaci niezbędne jest staranne ołatowanie. Niechlujność na tym etapie to błąd skutkujący sytuacją, w której na dachu pomiędzy łatami są różne odległości. Dlatego zaleca się staranne rozmierzenie łat i korektę ich położenia w co dziesiątym rzędzie. Niewłaściwe rozmierzenie łat w pokryciu z dachówek ma wpływ na zakład. Gdy ołatowanie nie jest jednakowe, zauważalna staje się różnica w długości dachówek pomiędzy poszczególnymi rzędami. To błąd rzucający się w oczy, szczególnie kiedy patrzymy na dachówki boczne. Duże znaczenie ma podparcie blachodachówek – montaż modeli o większej sztywności umożliwia zwiększenie szerokości pomiędzy łatami, na których będzie układane pokrycie. Specjalne wycięcia i wyprofilowania skrajnego przetłoczenia umożliwiają idealne spasowanie arkuszy w miejscu ich styku. Niezwykle ważne jest przygotowanie łat wokół otworów na okna dachowe, szczególnie wtedy, gdy ma być zastosowany obniżony montaż okna. Wówczas łaty powinno się odpowiednio podciąć. Tylko wtedy zyskuje się pewność, że oblachowanie wokół okna i dolna część kołnierza uszczelniającego będą estetycznie przylegać do pokrycia.

Jak montuje się płaskie dachówki ceramiczne i betonowe?

Krycie można wykonać na mijankę, czyli z przesunięciem „dachówek” w kolejnych rzędach lub bez przesunięcia, układając je tak, aby połączenia pionowe znajdowały się w jednej linii. Podczas układania pokrycia płaskiego na mijankę warto pamiętać o tym, aby dachówki w rzędach parzystych kłaść tak, by ich zamki znajdowały się w połowie dachówek z rzędów nieparzystych. Nieutrzymanie środka będzie rzucać się w oczy, niekorzystnie wpływając na estetykę dachu. Błąd ten najczęściej występuje w sytuacji, gdy wykonawca nie rozmierzy dachu, czyli nie rozrysuje miejsc, w których ma kończyć się lewa krawędź dachówki, zamiast tego układając pokrycie „na oko”. Montaż dachówek płaskich pozostaje więc zadaniem wymagającym dużej staranności i precyzji.

Na co warto zwrócić uwagę przy montażu dachówek płaskich?

– Dachówki płaskie zakładkowe należy układać z przesunięciem zamków w kolejnych rzędach. Ważne jest, aby były one układane naprzemiennie, tak aby zamki mijały się w kolejnych rzędach. W tym celu należy stosować dachówki szczytowe całe i szczytowe połówkowe lub dachówki szczytowe całe i połaciowe połówkowe, zapewniając równomierne i estetyczne wykończenie całej powierzchni dachu. Montaż dachówek płaskich wymaga precyzji na każdym etapie pracy. Tylko odpowiednie przygotowanie oraz właściwe użycie materiałów gwarantuje trwałość, estetykę oraz bezpieczeństwo wykonanego dachu.

Jacek Maj, Doradca Techniczny BMI Academy

Jak powinno układać się płaskie dachówki zakładkowe?

– Płaskie dachówki zakładkowe można układać na dwa sposoby: tradycyjnie (tworząc wzór szachownicy) lub z przesunięciem o połowę. Wybór zależy od modelu rozwiązania i zaleceń producenta. Dachówki z oferty naszej firmy, dzięki dostępności elementów połówkowych, umożliwiają oba sposoby układania.
Równie istotny jest minimalny kąt nachylenia dachu, który jest określany przez producenta na podstawie badań szczelności pokrycia. Jeśli dachówki są układane na mijankę, przesunięcie powoduje, że deszczówka przepływająca przez zamek boczny wypływa na środku powierzchni dachówki, co efektywnie zmniejsza ryzyko przeniknięcia wody pod pokrycie. Dlatego w dachach o minimalnych dopuszczalnych kątach nachylenia, zalecane jest stosowanie tej techniki. Jednak niezależnie od sposobu ułożenia, krycie dachu z użyciem płaskich dachówek jest nieco bardziej skomplikowane niż dachówek falistych. Precyzja wykonania jest kluczowa dla estetyki i szczelności pokrycia. Przed rozpoczęciem układania dachówek, należy odpowiednio przygotować więźbę dachową, co obejmuje zadbanie o kąty, utrzymanie tej samej długości przekątnych i precyzyjne wytrasowanie dachu. Przy układaniu płaskich dachówek, zwraca się uwagę na prostoliniowość linii podziału od kalenicy do okapu. Zaleca się kontrolować co 3-4 rząd za pomocą żyłki lub sznurka ciągłość i równoległość linii podziału. Nieco łatwiejszym pokryciem do ułożenia dla dekarza będą dachówki, w których skośne linie zaburzają prostolinijność połaci i oko ludzkie nie jest tak wrażliwe na drobne niedoskonałości wykonawcze czy delikatne odchyły podziału w rzędach.

Maciej Brzozowski, Product Manager w firmie Wienerberger

Dachówki wielkoformatowe układa się na zakładkę z uwzględnieniem rozstawu łat. Wszelkie nieprawidłowości w efekcie końcowym mogą skutkować nieestetycznym ułożeniem dachówek względem dachówek sąsiadujących. W szczególności dotyczy to modeli płaskich, na których wszelkie nierówności widać wyraźniej. Dachówka wielkoformatowa wymaga również starannego mocowania ze względu na jej powierzchnię nośną, przez którą może być nieco bardziej podatna na siłę porywistego wiatru.

Jakie są zalecenia dotyczące krycia dachu dachówkami płaskimi?

– Konsekwencją potencjalnych błędów przy montażu dachówek płaskich może być utrata funkcjonalności pokrycia, osłabienie jego parametrów technicznych oraz nieatrakcyjny wygląd dachu. Warto zacząć zatem od właściwego wyboru klamer. Najlepsze będą rozwiązania przeznaczone specjalnie do konkretnego modelu dachówek. W ofercie pokryć naszej firmy do każdego modelu dachówki dopasowywane są oryginalne klamry. Wyróżniają się one materiałem wykonania – są cieńsze, ale jednocześnie przenoszą takie samo obciążenie. Kwadratowe zakończenie uchwytu trzymającego zamek dachówki sprawia, że klamra praktycznie chowa się w ryflowanym profilu zamka i nie unosi dachówki obok.

Jarosław Kostrzewa, Kierownik Akademii Creaton

Jak montuje się płaskie blachodachówki?

Nowoczesna postać blachodachówek z uformowanymi wzdłuż ich dłuższych krawędzi zamkami sprawia, że montaż tego materiału na dachu teoretycznie nie wymaga zastosowania specjalistycznych narzędzi. Wystarczą wkrętarki. Kluczowa jest kolejność montażu modułów. Nie ma większego znaczenia przeważający kierunek wiatru, ani zalecenia od dołu do góry, czy od prawej do lewej, ponieważ wiele modeli ma symetryczne przetłocznia. Przede wszystkim blachodachówki należy układać zgodnie z kierunkiem spływu wody. Tylko jeden z dostępnych na rynku modeli blachodachówki modułowej można układać zależnie od potrzeb „na cegiełkę” lub w linię. Istotne jest ustawienie zamków bocznych w rzędach tak, aby woda opadowa wypływała z zamka bocznego na kolejny pełny panel. Precyzyjnego montażu i stabilnej konstrukcji drewnianej (z drewna najwyższej klasy, co najmniej C24) wymaga szczególnie blachodachówka jednomodułowa. Potrzebne są również wyższe umiejętności wykonawcze oraz specjalistyczne narzędzia dekarskie, co może zwiększać koszt montażu. Niemniej jednak, dzięki obniżonemu montażowi pokrycia, blachodachówka jednomodułowa charakteryzuje się wysoką stabilnością i odpornością na siły ssące wiatru. Blachodachówka dwumodułowa także oferuje elastyczność montażu w dowolnym kierunku – z dołu do góry, z góry na dół, od prawej do lewej i od lewej do prawej strony. Jednakże, w porównaniu do blachodachówki jednomodułowej, jest mniej elastyczna w dopasowaniu do nietypowych kształtów dachów, takich jak kształty wklęsłe czy wypukłe. Ponadto, wymaga odpowiedniej konserwacji i wykończenia, aby uniknąć widocznych połączeń. Konieczne jest także stosowanie dwóch rodzajów wkrętów do montażu pokrycia: montażowych 4,8 x 35 mm i zszywek do połączeń arkuszy 4,8 x 20 mm. Niezależnie od liczby modułów trzeba też zwrócić uwagę na dokręcenie wkrętów do czoła. Kąt połaci jest inny niż kąt przetłoczenia blachy. Jeśli nie ma otworów i gniazd montażowych, dekarz wykonuje je w trakcie montażu wkrętem samowiercącym. Jeśli blachodachówka jest wyposażona w tego typu rozwiązanie, dekarz ma ułatwione zadanie, ponieważ umieszcza wkręt montażowy w otworze i wkręca go bez konieczności przewiercania. Jeśli wkręty będą za słabo dokręcone, uszczelka nie będzie wulkanizować. Jeśli będą za mocno – blacha „wstanie”.

Blachodachówka jednomodułowa czy dwumodułowa?
– Parametry techniczne blachodachówek panelowych umożliwiają ich montaż na dachach skośnych, od prostych po skomplikowane konstrukcje. Są jednak cechy, które czynią je wyjątkowymi. Jeden z profili jednomodułowych w naszej ofercie umożliwia montaż na dachach o nietypowych kształtach, takich jak wole oko. Inną z zalet tego typu blachodachówek jest ich obniżony montaż, do czoła łat. Takie rozwiązanie czyni je zdecydowanie bardziej odpornymi na siły ssące wiatru. Wymaga jednak zdecydowanie większej precyzji montażu już na etapie przygotowania podkonstrukcji z łat.
Blachodachówki dwumodułowe montowane na łatach oferują szybszy montaż oraz większą tolerancję na drobne niedoskonałości konstrukcyjne. Pełna swoboda w wyborze kierunku montażu jest istotna przy dachach wielopołaciowych, ogranicza bowiem ilość odpadów. Ich symetryczny kształt minimalizuje widoczność połączeń, a techniki montażu, takie jak nad>pod>nad>pod czy liniowe lub z przesunięciem na cegiełkę, gwarantują estetyczny efekt monolityczny. Gotowe obróbki blacharskie zapewniają funkcjonalność i niezawodność pokrycia dachowego.
Wybór blachodachówki powinien uwzględniać kształt dachu, wymagania estetyczne i specyfikację projektową.

Jarosław Orłowski, Blachy Pruszyński

Jakie znaczenie dla płaskiego pokrycia ma kolor?

Płaski kształt i niskie przetłoczenia (a w niektórych modelach wręcz ich brak) spowodowały wyeliminowanie rowków kapilarnych. Mimo stosowanych do produkcji tych profili najnowszych technologii, zapewniających najwyższy możliwy poziom precyzji w profilowaniu ich kształtu, przy silnie wiejących wiatrach dochodzi do wtłaczania w nie wody opadowej. Duże znaczenie ma także wielkość zakładu: im większy, tym większy wpływ na ilość przechodzącej przez niego wody wskutek zjawiska podciągania kapilarnego oraz powstającej na spodniej stronie pokrycia dachowego skropliny. Ze względu na opisane zjawiska w miejscu zakładu może dochodzić do przelewania nagromadzonej wody pod pokrycie dachowe, szczególnie w sytuacji gdy mamy do czynienia z nieprawidłowo funkcjonującą wentylacją pokrycia. To nie oznacza, że blachodachówki modułowe są wadliwe, ponieważ w naszej strefie klimatycznej pokrycia dachów mają warstwę zabezpieczającą przed przeciekaniem w postaci wstępnego krycia. Tak więc pokrycia z płaskich dachówek i blachodachówek powinny mieć precyzyjnie ułożone warstwy wstępne. W dachach ze wstępnym kryciem z membran wysokoparoprzepuszczalnych kontrłaty powinny być też dodatkowo uszczelnione. To szczególnie ważne przy kątach nachylenia połaci poniżej 25°. A jaki wpływ na działanie pokrycia ma kolor blach modułowych? Dominującym i najchętniej wybieranym przez architektów i inwestorów kolorem pokryć dachowych jest ostatnio wprowadzona czerń oraz modne od wielu lat odcienie szarości – antracyt i grafit. Na rynku są dostępne do wyboru całe palety tych barw. Od jasnych odcieni szarości, bardziej srebrzystych, poprzez warianty grafitu aż po antracyt. Wybiera je 88% klientów. Niestety, im ciemniejsze pokrycie, tym więcej absorbuje ono ciepła. Nie ma to większego znaczenia dla trwałości pokrycia, jeżeli warstwy dachu są właściwie wentylowane. Dlatego tak istotny jest właściwy dobór warstw wstępnego krycia i utworzenia szczelin wentylacyjnych z wlotem w okapie i wylotem w kalenicy. Takie rozwiązanie gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie szczeliny wentylacyjnej między warstwą wstępnego krycia a spodnią stroną pokrycia dachowego. Przepływające nią powietrze usuwa z tej przestrzeni wilgoć nagromadzoną wskutek zmian temperatury i wilgotności oraz skutecznie obniża temperaturę pokrycia. W przeciwnym razie ciemny kolor – zwłaszcza czarny i antracytowy – może być jednym z powodów nadmiernego nagrzewania się poddasza oraz skrócenia trwałości dachu.