Od lat budownictwo, obok przemysłu przetwórczego, jest tą branżą, w której zdarza się najwięcej wypadków przy pracy. O ile liczba poszkodowanych ogółem jest wyższa w przetwórstwie, to już liczba wypadków śmiertelnych jest znacznie wyższa w budownictwie.
Tekst Waldemar Klucha
Analiza wypadków na placach budów wskazuje, że w budownictwie najwięcej tego typu zdarzeń jest związanych z wykonywaniem różnych prac na wysokości. Coroczne kontrole robót budowlanych prowadzone przez Państwową Inspekcję Pracy potwierdzają wysoki poziom nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa pracy. Prace na wysokości stanowią bardzo duże zagrożenie i ryzyko wypadków. Upadki z wysokości powodują przeważnie ciężkie uszkodzenia ciała, a bardzo często kończą się śmiercią poszkodowanego. Zagrożenia związane z wykonywaniem pracy na wysokości dotyczą przede wszystkim robót na dachach (montażu elementów konstrukcji dachów i pokrycia dachowego), a także prac na ścianach zewnętrznych budynków (izolacje termiczne, nanoszenie tynków i ich malowanie, montaż elementów tworzących elewacje).
Praca na wysokości, zgodnie z przepisami bhp, to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Pracą na wysokości nie jest praca wykonywana na powierzchni – niezależnie od jej wysokości – jeżeli powierzchnia ta jest:
- osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,
- wyposażona w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.
Przy pracach na wysokości stosowanie środków ochrony indywidualnej, w szczególności takich jak szelki bezpieczeństwa, jest dopuszczalne, gdy nie ma możliwości stosowania środków ochrony zbiorowej. Środkami ochrony zbiorowej są środki, przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi (w tym i pojedynczych osób) przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. Najbardziej znanymi środkami zabezpieczającymi przed możliwością upadku z wysokości są balustrady, rusztowania ochronne oraz siatki bezpieczeństwa i siatki ochronne.
Niewątpliwą zaletą środków ochrony zbiorowej jest zapewnienie osobie pracującej na wysokości swobody ruchów, której nie daje stosowanie środków ochrony indywidualnej, to jest szelek i linek bezpieczeństwa.
Balustrady ochronne
Na powierzchniach wzniesionych na wysokość co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Dodatkowo, między poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Balustrady należy stosować podczas zabezpieczania stanowisk pracy, dróg komunikacyjnych, krawędzi oraz otworów w ścianach zewnętrznych i stropach, a także do ogrodzenia stref niebezpiecznych itp.
Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracujących przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania prac, na przykład:
- rusztowania ochronne zamontowane wzdłuż krawędzi dachu,
- siatki bezpieczeństwa.
Siatki bezpieczeństwa
To środki ochrony zbiorowej, skutecznie zabezpieczające osoby pracujące na wysokości oraz spadające z góry przedmioty. W budownictwie mogą być stosowane siatki:
bezpieczeństwa (asekuracyjne), stosowane do zabezpieczenia ludzi przed upadkiem z wysokości;
ochronne (zabezpieczające), zabezpieczające na przykład przed wpływem warunków atmosferycznych, przed spadaniem z góry przedmiotów; mogą być również używane do wygrodzenia stref niebezpiecznych.
Siatki bezpieczeństwa (asekuracyjne) to takie, które spełniają wymagania normy PN-EN 1263- 1.
Podział siatek
Ze względu na maksymalny rozmiar oczek siatki i oddziaływanie energii czynnej na siatkę rozróżnia się siatki klasy: A1, A2, B1, B2. Ze względu na sposób wykorzystania rozróżnia się następujące typy siatek:
- mocowane w układzie poziomym (siatka typu S i typu T),
- mocowane w układzie pionowym (siatka typu U i typu V).
Siatki typu S są stosowane jako zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości przy prowadzeniu prac dachowych i na konstrukcjach szkieletowych hal oraz jako zabezpieczenie otworów w stropach budynków.
Siatki typu T wykorzystuje się do zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości podczas pracy przy krawędziach stropów, dachów o nachyleniu większym niż 20°, podczas prac zbrojarskich, szalunkowych w sytuacji, kiedy nie można zainstalować balustrad ochronnych. Siatki te rozpina się na konstrukcji wsporczej zamocowanej do stropu lub elewacji niższej kondygnacji.
Siatki typu U są montowane do wsporników pionowych na krawędziach dachów płaskich i o nachyleniu do 20°, na krawędziach stanowisk roboczych znajdujących się na wysokości. Siatki tego typu mogą również stanowić wypełnienie balustrad ochronnych.
Siatki typu V są mocowane na specjalnych wysięgnikach zamontowanych wokół krawędzi wznoszonego obiektu. Siatki te zabezpieczają przed ryzykiem upadku z wysokości jednocześnie kilka poziomów roboczych.
Zasady użytkowania siatek
Każda siatka bezpieczeństwa może być użytkowana tylko z ważnym okresem gwarancji oraz zgodnie z instrukcją montażu lub według opracowanego indywidualnego planu montażu. Instrukcja montażu (plan montażu) powinna zawierać minimum następujące informacje:
- maksymalna wysokość spadku,
- minimalna szerokość chwytania,
- sposób łączenia siatek bezpieczeństwa,
- minimalna odległość siatki bezpieczeństwa od podłoża,
- wymagane siły zakotwienia,
- kontrola i sprawdzanie,
- sposób przechowywania i transportu,
- indywidualne wytyczne pod szczególne zastosowania.
Uwaga! Nie wolno stosować siatek bezpieczeństwa bez ważnego okresu gwarancji.
Rusztowania ochronne
To tymczasowa konstrukcja budowlana służąca do zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi oraz przedmiotów, stosowana jako środek ochrony zbiorowej. Do tej grupy zalicza się rusztowania, które nie służą do bezpośredniego wykonywania pracy, a stanowią jedynie zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości. Podczas ich stosowania pamiętać należy, że:
- montaż i demontaż rusztowań należy powierzyć osobie mającej dodatkowe uprawnienia kwalifikacyjne.
- zgodnie z przepisami rusztowanie ochronne – jak każde inne – powinno być wykonane według dokumentacji producenta albo projektu indywidualnego.
- użytkowanie rusztowań powinno być dopuszczalne po dokonaniu jego udokumentowanego odbioru przez kierownika budowy lub inne osoby uprawnione – protokołem lub wpisem do dziennika budowy.
WALDEMAR KLUCHA
Magister inżynier budownictwa lądowego. Nadinspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi; od 24 lat zajmuje się kontrolą prac budowlanych pod kątem BHP.
