Po ustawach i rozporządzeniach normy stanowią kolejny, niższy względem tych aktów prawnych szczebel dokumentów, które uwzględnia się przy projektowaniu oraz realizacji przedsięwzięć budowlanych.
Tekst TOMASZ RYBARCZYK
Normy są opracowaniami, które stanowią określone standardy i zasady. Ich status jest dosyć skomplikowany, ponieważ nie są obowiązkowe, a mimo to się je stosuje. Wśród nich są i takie, które pośrednio dotyczą kwestii wykonawczych, związanych z pracami na dachu.
Co to jest norma?
Zgodnie z ustawą z dnia 12 września 2002 roku o normalizacji, normą jest dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający – do powszechnego i wielokrotnego stosowania – zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. Normalizacja to działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów.
Według art. 3. wymienionej ustawy normalizacja krajowa prowadzona jest w celu:
- racjonalizacji produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych;
- usuwania barier technicznych w handlu i zapobiegania ich powstawaniu;
- zapewnienia ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy;
poprawy funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności; - zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług;
- działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej;
- ułatwiania porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.
Widać, że normy są wprowadzone po to, by ustanowić standardy na wielu płaszczyznach i w interesie grup docelowych.
Co jest istotne, ale może wydawać się też dziwne, to stosowanie Polskich Norm nie jest obligatoryjne – zgodnie z artykułem 5. 1 pkt. 3 wcześniej wymienionej ustawy stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Chociaż nie do końca tak jest, ponieważ część z nich jest przywołana w przepisach techniczno-budowlanych – w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Co prawda ustawa jest dokumentem nadrzędnym wobec rozporządzenia, ale chyba wszyscy projektanci stosują normy ujęte w tym rozporządzeniu i również te, które nie są ujęte. Tak jest po prostu łatwiej projektować i realizować budowy, jeśli bazuje się na wprowadzonych standardach. Dzięki temu zarówno projektowanie, jak i budowanie podlega standaryzacji.
Za opracowanie Polskich Norm są odpowiedzialne Organy Techniczne (OT) wchodzące w skład Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (Komitety Techniczne, Komitety Zadaniowe i Rady Sektorowe). Działalność OT wynika z podstawowej zasady normalizacji dobrowolnej – normy tworzą zainteresowani na własne potrzeby i z własnych środków, dlatego w ich skład wchodzą przedstawiciele firm, stowarzyszeń, uczelni, jednostek badawczych itp.
Normy Polskie, Normy Europejskie
Według art. 5.1. ustawy o normalizacji Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną, oznaczoną – na zasadzie wyłączności – symbolem PN.
Norma Europejska to powszechnie dostępna norma przyjęta przez europejskie organizacje normalizacyjne, na przykład Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) – oznaczona jest symbolem EN. W kwestii normalizacji europejskiej istotne są normy zharmonizowane. Są to normy europejskie opracowane w celu wsparcia prawodawstwa harmonizacyjnego Unii Europejskiej, przyjęte na podstawie wniosków o normalizację Komisji Europejskiej, po konsultacjach z państwami członkowskimi. To normy europejskie przyjęte przez kraje członkowskie. Stosowanie ich jest również dobrowolne. Normy zharmonizowane mają status normy krajowej, a więc oznaczone są jako Polskie Normy, jeśli przyjęte są w naszym kraju. Polski Komitet Normalizacyjny, jako krajowa jednostka normalizacyjna, wprowadza Normy Europejskie zharmonizowane do zbioru Polskich Norm. Informacje na ten temat są dostępne na stronie internetowej PKN. Normy te oznacza się je PN-EN.
Skąd można wziąć normy?
Jeśli chodzi o dostępność norm, to trzeba wiedzieć, że Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej. Dotyczy to norm europejskich i międzynarodowych, z zachowaniem porozumień międzynarodowych. Oznacza to, że dokumenty te można zakupić. Niestety, są dosyć drogie, bo każda norma to wydatek ponad 100 zł. Osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne, a więc osoby z uprawnieniami, które są czynne zawodowo (architekci, inżynierowie budownictwa i inni) zrzeszeni w izbach zawodowych mają możliwość darmowego korzystania z norm na zasadzie dostępu do czytelni norm online bez możliwości wydruku.
Normy są dokumentami, które dosyć często są zmieniane i uaktualniane. Przy wyszukiwaniu konkretnego dokumentu ważne jest znalezienie wersji aktualnej. By to zrobić, najlepiej wejść na stronę PKN. Jest też możliwość zakupu pakietu norm lub bazy norm, tylko trzeba pamiętać o tym, że zawsze należy sprawdzić aktualność danej normy.
Co jest ważne dla dekarzy w kontekście norm?
Generalnie normy nie są w Polsce obowiązkowe, ale część z nich jest przywołana przez rozporządzenie, co sprawia, że powinno się do nich stosować.
Ponadto większość wyrobów budowlanych, w tym wyrobów stosowanych przez dekarzy, jest wprowadzonych do obrotu i stosowania w oparciu o normy. Znakowanie wyrobów znakiem bezpieczeństwa CE jest w przeważającej mierze oparte o normy polskie lub zharmonizowane normy europejskie. Deklaracje właściwości użytkowych są tworzone przez producentów wyrobów i materiałów budowlanych w oparciu o te normy. Oto przykładowe normy na wybrane losowo wyroby dekarskie:
- PN-B-02361: 2010 – Pokrycia połaci dachowych;
- PN-EN 508-1: 2022-03 – wersja angielska – Wyroby do pokryć dachowych z metalu – Charakterystyka wyrobów samonośnych z blachy stalowej, aluminiowej lub ze stali odpornej na korozję – Część 1: Stal;
- PN-EN 1304: 2013-10 – wersja angielska lub niemiecka – Dachówki i kształtki dachowe ceramiczne – Definicje i specyfikacja wyrobów;
- PN-EN 13707: 2013-12 – wersja angielska – Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe na osnowie do pokryć dachowych – Definicje i właściwości;
- PN-EN 14783: 2013-07 – wersja angielska – Blachy i dachówki metalowe podparte na całej powierzchni, przeznaczone do wykonywania pokryć dachowych, zewnętrznych obudów ścian i okładzin wewnętrznych;
- PN-EN 12326-1: 2014 – wersja angielska – Łupek i inne wyroby z kamienia naturalnego do zakładkowych pokryć dachowych i okładzin ściennych – Część 1: Wymagania.
Jak widać normy mogą być w języku polskim, ale również mogą występować w innych językach. Normy zharmonizowane są czasami przetłumaczone na język polski, jednak zależy to od tego, czy znajdą się na to fundusze w PKN. Jeśli nie, to normy są dostępne w języku angielskim. Można sobie z tym poradzić w taki sposób, że jeśli norma jest dostępna we wcześniejszej wersji, a była tłumaczona na język polski, to najprawdopodobniej większa część najnowszej wersji może być praktycznie taka sama, więc można sobie tekst tłumaczenia zaimplementować.
Podsumowanie
Normy, chociaż nie są obowiązkowe, to powszechnie się je stosuje, często nawet w wersji nieaktualnej. Zwykle stosuje się je do projektowania częściowo lub w całości implementując z nich najbardziej pewne rozwiązania, które się sprawdziły w praktyce. Aktualne normy stosuje się do wyrobów, chyba że podczas produkcji podlegały wcześniejszym przepisom. Wówczas mogą być przywołane wcześniejsze wersje norm lub innych dokumentów odwołania. Norm jest tak wiele, że nie sposób się ze wszystkimi zapoznać, ale dobrze, jeśli wykonawca zapozna się z tymi, które dotyczą go najbardziej w kontekście tego, czym się zajmuje. Zawsze jest lepiej wiedzieć niż nie wiedzieć, choćby w kontekście wyrobów, które się stosuje. A co, jeśli nie ma na coś normy? O tym w kolejnym artykule.
TOMASZ RYBARCZYK
Architekt i inżynier budownictwa z 29-letnim doświadczeniem; ma uprawnienia do projektowania i kierowania budową bez ograniczeń w zakresie konstrukcyjno-budowlanym oraz uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w specjalności architektonicznej; pełni funkcję kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego; rzeczoznawca budowlany w zakresie projektowania i wykonawstwa; znawca materiałów i technologii; projektuje, opracowuje ekspertyzy oraz opinie techniczne; członek trzech komisji technicznych w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.
