Huragan to silny wiatr wiejący z określoną prędkością, którego działanie zdolne jest do wyrządzenia masowej szkody. Czy Ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej firmy dekarskiej może zastąpić inne rodzaje ubezpieczeń, także tych od skutków huraganu?
Tekst Jacek Baranowski
Dobrowolne ubezpieczenie Odpowiedzialności Cywilnej (OC) jest wręcz koniecznością dla każdej firmy dekarskiej. Doświadczenia 2017 roku, wynikające ze szczególnych i burzliwych zjawisk przyrodniczych, które dotknęły część terytorium Polski nakazują przypomnieć, czym jest tytułowe ubezpieczenie OC oraz jakie są jego nieprzekraczalne granice zabezpieczenia interesu majątkowego Ubezpieczonego. Zanim jednak zajmiemy się tym aspektem zwróćmy uwagę na fakt, że umowa ubezpieczenia (w tym ubezpieczenia OC) wiąże się ze stosunkiem zobowiązaniowym, wynikającym z samej treści każdej umowy ubezpieczenia. W umowie ubezpieczenia OC dodatkowo trzeba pamiętać, że wiąże się ona ze zobowiązaniem, które powstaje pomiędzy poszkodowanym a Ubezpieczonym, korzystającym z ochrony ubezpieczeniowej w ramach ubezpieczenia OC. Zobowiązanie to taki stosunek prawny, w ramach którego jedna osoba/podmiot (wierzyciel) może żądać od drugiej osoby/podmiotu (dłużnika) świadczenia, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Ze względu na źródła zobowiązania do naprawienia wyrządzonej poszkodowanemu szkody wyróżniamy w polskim systemie prawnym:
- odpowiedzialność cywilną (OC) deliktową – uregulowaną w kodeksie cywilnym (k.c.) w art. 415 i następnych, ten rodzaj OC dotyczy wyrządzenia szkody w wyniku czynu niedozwolonego, gdy pomiędzy wierzycielem (nazywanym poszkodowanym), a dłużnikiem (nazywanym odpowiedzialnym za szkodę – sprawcą) nie ma zawartej żadnej umowy o charakterze zobowiązaniowym, na przykład o wykonanie prac dekarskich.
„Art. 415. k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.” Dowód zdarzenia, szkody i związku przyczynowego: musi wykazać poszkodowany. Dowód winy: musi także wykazać poszkodowany.
- OC kontraktową – uregulowaną w k.c. w art. 471 i następnych, ten rodzaj OC dotyczy szkód wyrządzonych przez sprawcę poszkodowanemu w sytuacji gdy zarówno sprawca, jak i poszkodowany są jednocześnie stronami tej samej umowy o charakterze zobowiązaniowym, na przykład o wykonanie prac dekarskich.
„Art. 471. k.c. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.” Dowód zdarzenia (niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania), szkody i związku przyczynowego: musi wykazać poszkodowany. Dowód „niewinności” (okoliczności zwalniającej od OC): musi wykazać sprawca (zachodzi domniemanie winy).
- OC deliktowo-kontraktową, o której można mówić w związku ze zbiegiem roszczeń w oparciu o Art. 443 k.c.
Przedmiotem ubezpieczenia OC nie jest i nie może być określony składnik rzeczowy majątku Ubezpieczonego. Ubezpieczenie OC nazywane jest ubezpieczeniem pasywów, czyli zobowiązań Ubezpieczonego, jakie mogą powstać w przyszłości – w okresie ubezpieczenia jeśli Ubezpieczony zostanie uznanym odpowiedzialnym cywilnie za powstałe szkody. Zobowiązania wynikające ze szkód wyrządzonych innym osobom lub podmiotom są trudne do oszacowania, jednak prawdopodobieństwo wyrządzenia takich szkód kontrahentom lub innym osobom (podmiotom) niezwiązanym żadną umową jest dość duże pomimo dołożenia przez ubezpieczonego dekarza należytej staranności w trakcie swojej działalności.
Wniosek z powyższych uwag jest jeden – aby umowa ubezpieczenia OC mogła spełnić swoją funkcję ochrony ubezpieczeniowej, Ubezpieczony (na przykład dekarz) musi być uznanym za odpowiedzialnego cywilnie za powstałą szkodę, gdyż ubezpieczenie OC zajmuje się wyłącznie odpowiedzialnością cywilną odszkodowawczą (związaną z wyrządzeniem szkody poszkodowanemu).
Schemat zależności związanych z możliwością stwierdzenia, czy i w jakim zakresie konkretna umowa ubezpieczenia OC pokryje skutki finansowe szkód, za które odpowiedzialny cywilnie jest Ubezpieczony przedstawia powyższy rysunek.
Podczas działania firmy dekarskiej należy pamiętać, iż żadna umowa ubezpieczenia OC nie pokryje zobowiązań:
- powstałych w wyniku umyślnego działania Ubezpieczonego,
- wynikających z regulacji dotyczących gwarancji oraz rękojmi,
- kar umownych nałożonych na Ubezpieczonego przez jego kontrahenta (zleceniodawcę).
Ubezpieczenie OC a huragany
Nadzwyczajne zjawiska przyrodnicze, jakie występowały w Polsce latem ubiegłego roku szczególnie dramatyczne skutki miały w województwach pomorskim i kujawsko-pomorskim. Czy i w jakim zakresie mogła skutecznie chronić Ubezpieczonego dekarza umowa ubezpieczenia OC przedstawimy na przykładzie.
Trwa rozbudowa i modernizacja domu mieszkalnego – prace, które wykonuje jedna z firm dekarskich obejmują swym zakresem między innymi wykonanie de facto nowego dachu, uwzględniające wszystkie jego elementy składowe. Dekarz wykonuje prace z wykorzystaniem zakupionych przez siebie materiałów, których koszty zakupu rozliczy łącznie z kosztami swojej pracy po zakończeniu kontraktu. W dniach 11-12 sierpnia 2017 roku nad tym obszarem Polski przeszedł huragan, o którym media podawały między innymi takie informacje: „To był najsilniejszy huragan od 38 lat! …”, „wiatr osiągał prędkość nawet 130 km/h … .” W trakcie i w wyniku huraganu ucierpiała także inwestycja – doszło do następujących szkód:
- silny wiatr zerwał część wykonanego już pokrycia dachowego, zerwał zabezpieczenia prawidłowo wykonane przez dekarza na noc po zakończeniu prac w dniu poprzedzającym huragan;
- towarzyszący huraganowi ulewny (nawalny) deszcz zalał między innymi wykonane już wcześniej elementy budynku w tym izolacje, zalał pomieszczenia mieszkalne wraz ze znajdującym się w nich mieniem zleceniodawcy;
- wiatr zniszczył (porwał i rozniósł po okolicy) zgromadzone i zakupione przez dekarza materiały (właściwie zabezpieczone).
Bilans strat znaczny zarówno po stronie dekarza, jak i jego zleceniodawcy. Trzeba jeszcze dodać, że wcześniej mieszkańcy tej okolicy nie byli powiadomieni przez lokalne władze o zbliżającym się zagrożeniu i o tak katastroficznym jego charakterze. Czy w takiej sytuacji i w jakim zakresie może „zadziałać” ochrona ubezpieczeniowa w ramach ubezpieczenia OC dekarza? Mając na względzie opisane wcześniej warunki brzegowe dla ochrony ubezpieczeniowej w ramach ubezpieczenia OC oraz zakres i przebieg zdarzenia szkodowego, trudno przypisać dekarzowi odpowiedzialność cywilną odszkodowawczą za szkody w mieniu zleceniodawcy, między innymi zerwanie fragmentu dachu, zalanie pomieszczeń mieszkalnych, ruchomości domowych, wyposażenia budynku zniszczonego lub uszkodzonego wodą z nawalnych opadów po zerwaniu fragmentów dachu, wskazując na związek tych szkód z wykonywanymi przez dekarza pracami. A skoro brak przesłanek do uznania OC dekarza za powstałe szkody, to jednocześnie brak podstaw, aby ubezpieczyciel w ramach omawianego ubezpieczenia OC uznał roszczenia poszkodowanego i wypłacił odszkodowanie.
Umowa OC dekarza nie pokryje szkód w wykonywanej przez niego pracy. Umowa OC dekarza nie pokryje także szkód w materiałach budowlanych zgromadzonych przez dekarza na miejscu inwestycji, gdyż było to jego mienie, a umowa ubezpieczenia OC może pokrywać szkody, których doznają osoby trzecie – czyli inne niż Ubezpieczony.
Należy więc zadać pytanie, czy można było zabezpieczyć się w związku z realizacją inwestycji przed skutkami działania takich żywiołów? Odpowiedź brzmi TAK – gdyż ubezpieczyciele przewidują możliwość zawarcia specjalnych umów ubezpieczenia mienia (obiektów budowlanych, materiałów budowlanych zgromadzonych na placu budowy), maszyn i urządzeń budowlanych oraz wyposażenia i zaplecza placu budowy na czas realizacji robót budowlano-montażowych od zdarzeń losowych w tym działania sił przyrody – bez rozstrzygania o czyjejkolwiek OC.
